1045
gelijken tred houden met de verstandelijke ontwikkeling. En daar
aan hapert veel. In onzen modernen tijd, met zijn intensieven
en gejaagden strijd om het bestaan worden de egoïstische en
materialistische zijden van het bestaan op den voorgrond gedron
gen. Hierdoor wordt automatisch de karakterontwikkeling, de
verheffing van de innerlijke waarden tot hooger niveau te kort
gedaan. Door overladen intellectueele onderwijsprogramma's op
school nog altijd ingesteld op het bijbrengen van parate ken
nis door pers, radio, film enz. ontstaat een zekere mate van
encyclopedie-ontwikkeling, zonder dat het inzicht in evenredige
mate wordt verdiept. Het gevolg is dat het inzicht en het oordeel
des onderscheids verzwakt. Immers, ons handelen wordt be-
heerscht door ons begripd.i. de verbonden kennis en niet door
de losse feiten van ons weten. Meer parate kennis en minder'
inzicht schept oppervlakkigheid en doet de moreele normen ver
zwakken het kweekt individuen die in de eerste plaats aan
hun rechten, en te weinig aan hun plichten denken.
Dit is een uitermate belangrijk sociaal probleem, hetwelk niet
zonder meer voorbijgegaan kan worden, omdat een leger niet
op zich zelf staat en los is van de maatschappij, doch en
zeer zeker in den huidigen tijd met zijn „totalen" vorm van oor
logvoering een integreerend bestanddeel daarvan is. Wat zich
afspeelt in de maatschappij, weerspiegelt zich in het leger. Op
dit sociale probleem is van verschillende gezaghebbende zijden
de aandacht gevestigd. In den laatsten tijd door niemand minder
dan H. M. de Koningin in Haren oproep tot geestelijke her
bewapening. De quintessence hiervan is o.i.opvoeding, met
name het verdiepen en het verbreeden van de zelftucht1).
In dit verband wordt de aandacht gevestigd op het boek van
Prof. J. Huizinga, getiteld „In de schaduwen van morgen, een
diagnose van het geestelijk leven van onzen tijd".
Wij kunnen de verleiding niet weerstaan enkele zinsneden hier
uit te citeeren
„De twee groote cultuurwinsten, het algemeene onderwijs en de
moderne publiciteit, leiden niet regelrecht tot verhooging van het
cultuurpeilintegendeel, zij brengen in haar doorwerking zekere
verschijnselen van ontaarding en verzwakking met zich" (blz. 64)en
„Wetenschap heeft drie functiesopvoeding, kennisverhooging en
technische aanwending. Voor de 18e eeuw kon haar verhouding
weergegeven worden met 8:4:1, thans is het 2 16 16. Terwijl
kennisgehalte en toepassingswaarde der wetenschap nog dagelijks in
het ongemetene toenemen, is haar opvoedingswaarde niet grooter dan
zij het een eeuw geleden was en geringer dan zij was in de 18e eeuw
(blz. 68).
Dit zijn twee recente stemmeneen gezaghebbende medische
stem is die van Prof. Jelgersma, die in zijn „Leerboek der
b Voor toelichting hierop wordt verwezen naar hetgeen over „tucht"
zal worden uiteengezet.
