431
het leven geharde naturen bestaat er een grens voor wat zij kunnen ver
dragen.
Het is een ervaringsfeit, dat angst zich kan openbaren onder zeer uiteen-
loopende verschijnselen, welke niet steeds als zoodanig op het eerste
gezicht zijn te onderkennen. Zoo kon gedurende de afgeloopen maanden in de
psychiatrische evacuatie-afdeelingen meermalen een Basedowied syndroom
worden waargenomen, zich uitend in sterk zweeten, fijnen tremor van han
den en vingers, wijde, weinig reageerende pupillen, geringen exophthalmus,
versterkten urinedrang, blijvend versnelden pols, geringe hartvergrooting
en matig verhoogden polsdruk, terwijl in sommige gevallen een lichte
zwelling der schildklier het klinische beeld der ziekte van Basedow als het
ware nog kwam accentueeren. Toch zou het onjuist zijn hier zonder meer
een Basedow aan te nemen, daar de practijk heeft geleerd dat dusdanige
symptomencomplexen onder de gegeven omstandigheden voor het meeren-
deel zijn op te vatten als organische reacties op den bodem eener ontluikende
neurose. Ook in het zgn. schrïksyndroom nemen genoemde verschijnselen
een min of meer belangrijke plaats in. Bij de analyse van dit zeer poly-
morphe ziektebeeld vindt men als antwoord op een de persoonlijkheid over
weldigend gebeuren een dooreenmenging van instinctieve, elementaire, als
het ware reflectorische uitingen met meer gecompliceerde neurotische, c.q.
psychotische reactievormen.
Angstpsychoses kwamen, zooals bekend, gedurende den wereldoorlog zeer
veelvuldig voor. In sommige psychiatrische hospitalen bedroegen zij van
alle opgenomen patiënten. De duur dezer psychotische geestesstoornissen
was verschillend en varieerde van omstreeks een week tot een maand.
Dergelijke alarmeerende toestanden, welke als regel eerst door de daadwer
kelijke gevaren met de daaraan verbonden heftige emoties van het slagveld
te voorschijn worden geroepen, werden tot heden toe in Nederland nog niet
geconstateerd, hoewel toch reeds bij verschillende gelegenheden een ver
hoogde dispositie daartoe aanwezig bleek. Zoo reageerde een vrij groot
aantal der in de psychiatrische evacuatie-afdeelingen ondergebrachte patiën
ten op het sirene-geloei, dat gedurende enkele avonden zich liet hooren ter
gelegenheid van verduisteringsproeven, met een reeks angstverschijnselen
(huilen, jammeren, slapeloosheid, motorische onrust, tremoren, myoclonische
krampen) welke bedenkelijk de grens eener psychotische verwerking der
schrikgewaarwording benaderden.
Naast en in engen samenhang met bovengenoemde, hun oorsprong in het
driftleven van den mensch vindende verschijnselen, zijn het vooral stem
mingsafwijkingen, welke zeer veelvuldig worden aangetroffen bij lijders aan
geestesstoornissen in mobilisatie- en oorlogstijd. Afgezien van de vrij zelden
voorkomende hypomane complexen, zijn het speciaal de pathologische de
pressietoestanden, welke de aandacht van den militairen psychiater vragen.
Belangwekkend en een afzonderlijke vermelding waard is de ervaring, dat
in het beeld der psychogene depressie maagklachten vaak zoo'n op den
voorgrond tredende rol spelen. Een bijzondere plaats in de groep der reac-
tieve depressietoestanden neemt het ziekelijk heimwee in. Tijdens de eerste
mobilisatiedagen, maar ook nog gedurende de daarop volgende weken kon
men dit ziektebeeld veelvuldig waarnemen bij als regel zwak geïndividuali
seerde, in een toestand van sterke gebondenheid levende, een min of meer
infantiele geestesstructuur vertoonende, weinig intellectueel aangelegde
personen.
Verder zijn het de neurasthenische symptomencomplexen, welke den mili
tairen psychiater in mobilisatie- en oorlogstijd voor tal van moeilijke
problemen stellen. De practijk leert dat neurasthenische reacties bij voor
keur bij officieren optreden en dan vooral bij officieren in het achterland,
die onder den druk van innerveerende bureauwerkzaamheden, administra
tieve en organisatorische functies de verantwoordelijkheid niet langer
kunnen dragen en als reactie daarop hun geestelijk insufficiëntiegevoel
