Het Bataviaasch Nieuwsblad bevatte op 6 en 11 Juni een artikel
over Islam en Nazi-dom, het eerste van D. v. d. M., het tweede
ontleend aan de Nouvelles de France.
706
van een mystiek „instinct du succes", doch van verbeterde techniek en
scherper overleg. Frankrijk echter verwierp zijn betoog, en gaf zich door
in hetzelfe jaar, waarin dit brilliante boek verscheen, Foch tot generaal
te verheffen over aan de tegengestelde geestesstrooming, aan den geest
van Bergson, die zijn vertrouwen stelt in de intuïtie, de haast bovennatuur
lijke perceptie, en die bijkans zonder rem of reden gelooft in een occulte
kracht van den menschenlijken geest. In het leger was de kolonel de Grand-
maison de „hoogepriester" van deze leer het intellect doodt en verdort wat
het aanraakt „l'esprit offensif ne se divise pas".
Jean de Pierrefieu beschrijft hoe Joffre hoezeer „image du bon sens
et de la prudence paysanne" zonder het te merken a.h.w. de gevangene
werd van „complot" van jonge Bergsoniaansche stafofficieren, en hun
befaamde „plan XVII" overnam zonder de mystieke driestheid, het illussio-
nisme ervan te beseffen. Vandaar het beruchte offensief tusschen Mézières
en Belfort. De tragische afloop van deze wilde onderneming word geweten
aan de voorzichtigheid van den uiterst bekwamen Lanrezac, wiens
prachtige carrière gebroken werd. Joffre werd opgevolgd door Foch, en nu
vierde de militaire romantiek hoogtij allons-y, attaquez, tout le monde
a la bataille
De na-oorlogsche theoretici hebben het beleid van Foch geanalyseerd, en
aangetoond hoe vaak hij van zijn legers nuttelooze bloedoffers eischte, en hoe
weinig „system in this madness" er was. Aldus kwam uit reactie de leer
van het defensieve offensief weer in eere aldus ontstond de Ligne Maginot,
de psyche van den Chineeschen muur.
Het is wellicht nog te vroeg om te beoordeelen of de „raison raisonnante"
heeft gefaald bij den slag in Vlaanderen.
In Frankrijk heeft men dit wel aldus opgevat, en de Premier riep om
„nieuwe mannen, nieuwe methoden". In zekeren zin bedoelde hij daarmede
de mannen en de methoden van 1914.
Daarmede is niet gezegd, dat de roekelooze fouten van 1914 herhaald zullen
worden juist Weygand onderscheidde zich in die periode van het „magné
tisme napoléonien" door zijn klare methodiek en zijn oog voor perspectief.
Hij was de synthese dier twee geestesbeelden.
De soldat-citoyen is zich van dit geleerde dispuut weinig of niets bewust.
Hij laat dat over aan de „brévetés'In hem leeft slechts één gedachte, één
liefde, één verlangen zijn heilig vaderland.
En zoo groeit uit de menigte van kleine luiden een heldenschaar, bezield
met een verheven eenvoud, gestuwd door een onsterfelijken geest.
Een Fransch schrijver heeft kort geleden de Ligne Maginot vergeleken
bij den pas van Roncevalen den verrader Fénélon bij een onzer tijdge-
nooten.
De vergelijking is nog verder te vervolgen gelijk de geest van Roland
in Frankrijk ontembaar en eeuwig bleef bestaan, zoo zal de geest van den
soldat-citoyen, zelfs ondanks terugslag en overmacht, nooit sterven. Al zou
het ergste waarheid worden toch zal l'Homme Enchainé zijn ketenen steeds
weer verbreken.
Het is van belang ons rekenschap te geven van de houding, die men in de
landen van den Islam aanneemt ten opzichte van het conflict, dat de aan
dacht van de heele wereld gespannen houdt. Niet alleen de Geallieerde
Mogendheden, die verantwoording dragen voor een groot deel van de Islam-
gebieden, maar ook de totalitaire staten achten het van groot belang, dat
de Islam sympathie kan hebben voor hun streven. Ze hebben in de laatste
jaren geen moeite te veel geacht om de Islam-landèn te winnen voor hun
zaak.
