te sterven een groot gedeelte van zijn tijdgenooten werd nog het
slachtoffer van cholera, diphteritis en tientallen andere besmet
telijke ziekten.
De medische wetenschap is nog jonger dan de techniek, zij
dateert eerst van Koch en Pasteur, maar toch mag men ook de
vraag stellen of menig medicus van vandaag nog niet heel wat
zou kunnen leeren van een man als Boerhaave. Een zeer belang
rijk puntwe komen er dan ook nog op terug. Maar toch mag
men ook weer niet uit het oog verliezen, dat de modernere tech
niek Koch eerst in staat stelde, baanbrekende ontdekkingen te
doen. Leeuwenhoek had met het primitieve microscoop de bacte
riën al gezien de anderhalve eeuw tusschen hem en Koch kan
alleen worden verklaard door de gebrekkige hulpmiddelen. Welke
rol hebben de kleurstoffen ende bunsenbrander in de
laboratoria niet gespeeld.
Slaat men er de wereldgeschiedenis op na, dan leert men hoe
de techniek primair is, de uitvinding op zich zelf secundair. Ver
leden jaar heeft men in Italië een tentoonstelling gehouden van
uitvindingen van den zeer universeelen geest, Leonardo da Vinei.
Het is verbazingwekkend wat al niet aan het brein van dezen
man is ontsproten en toch liet het zich toen nog niet realiseeren.
Hij kende b.v. de luchtschroef al, begreep zelfs dat men hiermee
zou moeten kunnen vliegen. Zonder benzinemotor zouden echter
de gebroeders Wright niets tot stand hebben kunnen brengen. Het
is een Oostenrijker geweest, die hem heeft uitgevonden, maar
toen hij aan de uitwerking bezig was, ontbrak de mogelijkheid
tot vervaardiging in het groot.
Het buskruit vond zijn weg van de Chineezen, via de Perzen
en de Arabieren naar Europa. In de dertiende eeuw kende men
het reeds, maar men wist er geen weg mee, omdat de techniek
nog niet ver genoeg was om ijzeren of bronzen geschut te ver
vaardigen.
Robert Fruin wijst er in zijn beroemd artikel, Coster of Guten
berg op, hoe de boekdrukkunst eerst werd uitgevonden toen de
tijden er rijp voor waren geworden. Hij schreef dit een halve
eeuw geleden thans weten we, dat de Chineezen al duizenden
jaren geleden konden drukken. De drukkers van de middeleeuwen
hadden echter moeten wachten op de vervaardiging van het papier.
De petroleumindustrie werd beheerscht door de boortechniek,
die op haar beurt weer afhankelijk was van de bewerking van
staal en ijzer.
Men is vaak geneigd, de geweldige toename der bevolking in
Europa te wijten aan de betere hygiënische toestanden, doch we
zagen het zoo juist, de moderne medische wetenschap dateert
eerst van Koch en met het toenemen van de hygiënische
verbeteringen en de kennis der geneesheeren neemt het geboor
tecijfer, we zouden haast zeggen, recht evenredig af. De
verklaring van de geweldige bevolkingsaanwas in het oude wereld-
921
