maakte het gezien dat alles nog in handwerk moest worden
vervaardigd ook tot een bijzonder probleem. Adam Smith
heeft het eerst gewezen op de groote beteekenis van de arbeids-
verdeeling. Zij is inderdaad geweldig geweestmen realiseere
eens wat er b.v. moest worden aangemaakt om de legers van
Napoleon van het noodige te voorzien.
Met dat al was het niet de uitvinding van het kruit, gelijk nog
altijd in de leerboeken staat, maar de mogelijkheid om op eenigs-
zins ruimere schaal handvuurwapenen en kanonnen te vervaar
digen die niet alleen den oorlog een heel ander aspect gaf, doch ook
van enorme sociale en economische revolutie te weeg bracht. De
ridderstand ging ten onder om gedeeltelijk te worden vervangen
door de gewapende burgerij. De vuurwapenen bezegelden het lot
van Bourgondië en maakten de unificatie van Frankrijk mogelijk
toen Lodewijk XI den tegenstand der edelen kon breken. Zonder
musketten hadden de conquistadores nooit de ontdekking van
Amerika kunnen uitbuiten.
Men kan gerust beweren, dat het vervaardigen van geweren en
kanonnen van grooter beteekenis is geweest dan de Fransche
revolutie. Welk een enorme rol de techniek hierbij speelt blijkt
wel uit het feit, dat men reeds in de veertiende eeuw achterlaad-
vuurmonden heeft ontworpen. Het bleek echter technisch niet
mogelijk, ze met de bestaande werktuigen zoodanig af te werken,
dat ze in de practijk konden voldoen.
Eerst in het midden van de negentiende eeuw maakt de ver
beterde staal-techniek het invoeren van bruikbare achterlaad-
geweren en -kanonnen mogelijk. Daarbij doet zich dan het merk
waardige verschijnsel voor, dat men ondanks de verbeterde bewa
pening niet in staat blijkt, er de tactische consequenties uit te
trekken. De Franschen hadden b.v. in 1870 een mitrailleuse. Zij
voldeed geenszins, niet zoozeer doordat het wapen niet deugde dan
wel omdat men haar als een soort kanon bezigde.
Winston Churchill heeft het eens heel onvriendelijk maar toch
volstrekt niet onjuist gezegdde generaals vechten altijd den
vorigen oorlog. Dat beteekent, dat men gemeenlijk de ervaringen
uit den juist afgeloopen strijd bij den volgenden toepast zonder
te realiseeren, dat de techniek intusschen al weer vorderingen
heeft gemaakt. De geschiedenis van de tank en de tegenstand,
dien de ontwerpers en fabrikanten van de zijde der conservatieve
Britsche generaals moesten ondervinden, doen duidelijk uitkomen
hoe moeilijk het velen valt, de technische mogelijkheden van
het heden te realiseeren. Deze generaals bevonden zich echter in
goed gezelschap. Hoe zou de wereld er thans uitzien, wanneer
Napoleon eens had willen luisteren, toen Fulton hem de voor-
deelen van zijn toen juist geconstrueerde stoomboot wilde uit
leggen Dit falen van leidende militairen in het trekken van de
volle consequenties uit de door de moderne techniek geboden
mogelijkheden, heeft den strijd van 19141918 tot een der meest
923
