alle technische vindingen moeten menschen den strijd uitvechten.
Primair blijft voor elk officier, dat hij zij een „leader of men".
Hoe hoog zijn technische capaciteiten ook zullen zijn, wanneer
hij er niet in slaagt zijn manschappen in den strijd te voeren deugt
hij niet als aanvoerder.
Goede aanvoerders hebben goede soldaten, minderwaardige
veldheeren slechte legers. In den Marneslag van September 1914
stonden twee millioenen-legers tegenover elkaar dagen lang werd
er gestreden, honderdduizenden sneuvelden, nog veel meer gewon
den vielen, maar voor hem, die de geschiedenis van dit geweldig
gebeuren bestudeert, vallen uiteindelijk al die soldaten en al die
dooden en gewonden weg, zelfs de verloren gegane en gewonnen
terreingedeelten verliezen hun beteekenis tegenover het over
weldigende feit, dat Joffre, Foch en hun staven net iets meer
karakter, koelbloedigheid en doorzettingsvermogen aan den dag
legden dan de Duitsche generaals.
Het is nog altijd waar Colin heeft het zoo heel mooi aange
toond in zijn onvolprezen Philosophie de la guerre de stoot
kracht van de oude phalanx van de Grieken ging niet uit van de
basis van den driehoek, maar van den top. Voorop ging de aan
voerder met de besten, zij trokken het geheel mee naar voren.
Met nadruk wijst hij er op, dat de populaire voorstelling van de
wig, die met hamerslagen wordt voortgedreven, onjuist is. Er is
ook geen schok van de massa de werking is in de eerste plaats
moreel, dan pas materieel.
Dit impliceert een moreel overwicht van den leider maar eischt
tevens een volkomen beheersching van het door hem en den troep
gehanteerde wapen. Dat gold twee duizend jaar geleden en geldt
vandaag nog en zal morgen ook gelden.
We beloofden op het geval van Boerhaave terug te komen. Er
is hier aanleiding dat thans te doen. De medische wetenschap is,
we toonden het aan, als wetenschap heel jong. De slechtste dokter
van tegenwoordig weet oneindig veel meer dan een Boerhaave
kon bevroeden, maar ondanks zijn gebrekkige kennis en onvol
doende hulpmiddelen kon hij genezen, om de zeer eenvoudige
reden, dat hij een juiste diagnose kon stellen en duskijk
had op zijn patiënten.
Kennis is macht, zeer zeker, maar hoeveel knappe leeraren zijn
waardelooze docenten
Tusschen de oude phalanx van de Grieken en een modern ge
mechaniseerd leger in den totalen oorlog van tegenwoordig bestaat
geen ander verband meer dan dit eene, de aanvoerder trekt het
geheel naar voren.
Resumeerend zien wij hoe het moderne vechtinstrument geheel
anders zal moeten worden georganiseerd. De zeventiende eeuw-
sche organisatie past niet meer voor dezen tijd. Het onderscheid
929
