Tegenover Macchiavelli's verbijsterende theorie, zoozeer aan
gehangen door de moderne dictators, staat nu lijnrecht de demo
cratische gedachte.
Deze tegenstelling zal ons uitgangspunt vormen voor de verdere
verduidelijking van de democratische idee. Het tijdperk der groote
reacties van wereldbeteekenis werd tegen het einde van de 18de
eeuw o.a. in Frankrijk ingeluid. Met deze reacties bedoelen wij
het verzet tegen het absolutisme van het koningschap, het verzet
tegen de ontkenning van de rechten van den mensch (le droit de
l'homme), den opstand tegen het bestaan van een alles over-
heerschende élite van adel en geestelijkheid. De symptomatische
verschijnselen van dit na het Renaissance-tijdperk groeiende
verzet, culmineerden tenslotte in een algemeenen opstand van
het volk. Het volk de „derde" stand met weinig rechten
en veel plichten (vooral financieele)onderworpen aan heeren
diensten en willekeur dit alles gevolg van het absolutisme, de
volkomen uitsluiting van eenig medezeggingschap in de staats-
bestiering, terwijl ditzelfde „volk" toch numeriek verreweg de
meerderheid in het land vormde. De genoemde reacties waren
het uiteindelijk gevolg van een langdurig gistingsproces.
De bevoorrechte positie van koningschap, adel en geestelijkheid,
die voor den opbouw van verschillende staten zeker zin had
gehad1), dit absolutisme, leidde tenslotte naar een waanzinnige
machtsuitbuiting door een zeer beperkte groep.
Welk een wonderlijke analogie met den dag van heden De
tijdgeest van die dagen deed een Lodewijk zeggen „L'état, c'est
moi" en thans zegt een MussoliniItaliëdat ben ik
Beide gedachten vormen de resultante van de totalitaire staats
idee, welke volkssouvereiniteit ontkenthet volk is er voor den
staat, is in dienst van den staat, het volk als kneedbare massa,
dat slechts middel vormt voor de verwezenlijking van de absolute
staatsgedachte.
De geheele geschiedenis door heeft de menschheid geschommeld
tusschen de absolute staatsgedachte, de dictatuur, en haar tegen-
hangster, de democratie.
Steeds heftiger echter reageerde de menschheid op de inper
king van de persoonlijke vrijheid, steeds ook bleek de dictatuur
een phase van voorbij gaanden aard te zijn, terwijl de jongste
geschiedenis leert, dat den dictatuurperioden steeds korter leven
werd beschoren. Wegens den periodieken terugkeer van de ver-
1101
ii
Ook Nederland heeft onder Koning Willem I in een tijd toen dit
noodig was, een bepaalden vorm van dictatuur gehad. De dictatuur was
zelfs zegenrijk te noemen.
