1131
tijd en wijle te doen oplossen in het verschiet der oceanen, veel te veel om
zijn verblijfplaats schuil te houden.
Een niet actieve raider verontrust tenslotte een admiraliteit niet voldoende
en zal haar niet dwingen tot verzwakking op het 'hoofdoperatieterrein.
Wanneer men de route van de Graf Spee nagaat aan de hand van bijgaand
kaartje (Plaat I) dat door de Britsche Admiraliteit werd samengesteld uit
de noodkreten van vernietigde geallieerde schepen, dan blijkt dat de Spee
nadat dit schip op 23 Augustus 1939 Wilhelmshafen had verlaten, zich op
30 September ten 12.00 op 120 mijl uit de Braziliaansche kust bij Pernambuco
voor het eerst liet zien (4).
Tot einde October ageerde het schip op de route KaapstadNew York
en KaapstadEuropa.
Eind October, toen de commandant van de Graf Spee redelijkerwijze kon
aannemen, dat geallieerde zeestrijdkrachten in den Zuid-Atlantischen Oceaan
zouden zijn aangekomen, rondde hij Kaap de Goede Hoop en begon zijn
destructief werk op de verbindingen Kaapstad naar Voor- en Achter-Indië
(11)-(12).
Dat tenslotte de Duitsche manoeuvre ten deele gelukt is, moge blijken uit
het feit, dat tenminste acht schepen van de geallieerde vloot, waaronder vier
kapitale op het bericht van het tot zinken brengen van het ss. Clement (4)
en op het uitblijven van berichten van vier andere koopvaardijschepen, in
den Zuid-Atlantischen Oceaan werden geroepen en aldus aan de strijdkracht
in Europa werden onttrokken.
Een kruiser-eskader bestaande uit de lichte 15 cm. „B"-kruisers Achilles
en Ajax en de zwaardere 20 cm „A"-kruisers Exeter en Cumberland patrouil
leerde in het Oostelijk gedeelte van den Zuid-Atlantischen Oceaan. De
schepen lagen ongeveer 2500 mijl uit elkaar, maar ageerden onder eskader-
commando van den Commandeur te zee Harwood, die zijn vlag liet waaien
op Zijner Britsche Majesteits kruiser Ajex.
In het Oostelijk gedeelte van den Zuid-Atlantischen Oceaan ageerden zelf
standig dus onder opperbevel van de Britsche c.q. Fransche admiraliteit
de slagkruisers Renown en Barham, het vliegtuigmoederschip Ark Royal
en het Fransche slagschip Dunkerque.
De Graf Spee vernietigde op 15 November beoosten Kaap de Goede Hoop,
den Britschen tanker Africa Shell (11) 500 mijl bewesten Madagascar, terwijl
den volgenden dag het Nederlandsche stoomschip Mapia werd aangehou
den (12)Zich houdende aan de regels voorgesteld door de Juristen-commissie
1923, regelend de controle op radioverkeer in tijd van oorlog, meldde laatst
genoemd schip zijn avontuur eerst begin December bij aankomst te Batavia.
Intusschen had de Graf Spee Kaap de Goede Hoop wederom in westelijken
koers gepasseerd, waarschijnlijk om uit den tanker Altmark olie te gaan laden
om daarna op te gaan treden tegen de speciaal voor Engeland zeer vitale
La Plata-scheepvaart. Dit werd ten slotte haar ondergang.
Inderdaad heeft de Graf Spee door het optreden op de La Plata-route
bereikt dat alleen reeds de bedreiging voldoende was om deze belangrijke
levensader voor de Britsche eilanden langen tijd af te sluiten zoodat enorme
vleeschvoorraden langen tijd op verscheping moesten wachten. Het verlies
van Britsche koopvaardijtonnage bleef echter ver beneden de Duitsche
verwachtingen.
Om den indruk te vestigen, dat er meerdere Duitsche raiders in den
Zuid-Atlantischen- en Indischen Oceaan waren, paste commandant Langs-
dorff eenige gebruikelijke trucjes toe.
Na het tot zinken brengen van het Engelsche s.s. Clement bevond de
kapitein van dien stoomer zich in gedwongen gevangenschap aan boord van
de Graf Spee. Om bij hem den indruk te vestigen, dat het de Scheer was
die zijn schip ten onder had gebracht, werd een reddingboei, beschilderd
met den naam Scheer, voor het patrijspoortje van zijn hut gehangen.
Toen hij dan ook eind September door een Grieksch stoomschip te Rio
