61
het woord „vijfde colonne" maakte voorgoed zijn entree in de wereldge
schiedenis.
De Britsche vloot had zich laten verrassen de poging, nog te redden
wat er te redden viel door het zenden troepen naar Narvik en enkele
andere kustplaatsen, moest op den duur ondanks wonderen van dapper
heid tot een mislukking leiden. Minister Chamberlain, wiens prestige een
igevoeligen knak had gekregen, wist het Lagerhuis en de openbare meening
eohter gerust te stellen. (Het was sleühts een noodsprong van Hitier, een
onpleizierige episode, meer niet. Een maand bleek het eohter slechts het
voorspel van veel ernstiger gebeurtenissen te zijn.
Begin Mei werden Nederland en België gealarmeerd door pertinente
berichten over sterke Duitsche troepenconcentratie aan hun oostgrenzen
men sprak van 70 divisies. De verloven werden ingetrokken en al spoedig
werd het duidelijk, dat het ditmaal ernst zou worden. Alle voorzorgsmaat
regelen werden genomen en toen men in den loop van den 9den Mei de
stellige overtuiging had, dat de overval zou komen, werd in den Haag een
aantal Duitschers gearresteerd.
Minister van Kleffens heeft in een sober, maar daardoor des te treffender
verhaal verteld van de laatste spannende uren voor het uitbreken van de
vijandelijkheden. Onze inlichtingendienst heeft goed werk verrichtwe
waren op de hoogte maar door de bijkans vijfentwintig jaren van bezuiniging
op de weermacht niet sterk genoeg. Er ligt een zekere tragiek in het feit,
dat onze Regeering nog een voorstel deed tot het bouwen van drie slag
kruisers toen in Berlijn de beslissing, onze neutraliteit te schenden, reeds
lang was genomen. De Duitschers lieten opzettelijk na, een ultimatum in
te dienen; ze deden dit een aantal uren nadat de eerste bommen en schoten
waren gevallen. Hadde men in Duitschland openlijk verklaard, we plegen
onrecht, doch nood breekt wet, wij vechten om ons bestaan, dan zouden
wij natuurlijk even goed de wapens hebben opgevat, maar dan zou het
toch iets anders zijn geweest. Oorlog is oorlog, doch ook geweld kan een
element van eerlijkheid bevatten, list kan te rechtvaardigen zijn, maar er
zijn praktijken, die door alle brave soldaten de eeuwen door als verfoeilijk
zijn gebrandmerkt. In de hitte van eiken strijd zijn altijd dingen gebeurd,
'die niet geheel te verdedigen zijn dan waren het individueele daden,
bovendien begaan onder der invloed van zeer bijzondere omstandigheden.
Hier ging het echter om het van 'boven gelaste en geregelde gebruiken
van -de uniformen van den tegenstander, het bezigen van vermommingen,
het misbruik maken van de gastvrijheid, handelingen die nooit en te nimmer
zijn te verdedigen. Dit en de aanval op het Hoofd van den Staat, de poging
onze Koningin te mitrailleeren waartoe men blijkens gevonden papieren
reeds lang te voren was besloten, bewijzen dat het derde Rijk de woorden
trouw, eer en ridderlijkheid uit zijn woordenboek heeft geschrapt. Soldaten
'behooren niet direct tot de lieden, die hun vijanden liefhebben hun
voorrecht is alleen, ze te kunnen achten, maar wee dan ook wanneer die
achting verloren gaat.
Het is hier niet de plaats om de geschiedenis te schilderen van de vijf
dagen van bloedigen en heldhaftigen strijd in Nederland en de aldaar
zonder eenige rechtvaardiging met groote beestachtigheid te weeg gebrachte
verwoestingen. Van het verloop van dien strijd weten we nog te weinig.
Ooggetuigen en deelnemers hebben een veel te beperkten gezichtskring om
iets anders te kunnen waarnemen dan hetgeen in hun onmiddellijke om
geving is geschied. Van de gevechten langs IJsel en Maas weten we zoo goed
als niets, van die in Holland maar zeer weinig. Er is luid, verraad, geroepen.
Men zij daarmede echter zeer voorzichtig. Na Sedan riep men het ook in
Parijs, na de debacle in het Westen in 1918 ook in Berlijn. Dat er in Neder
land verraad is 'gepleegd, staat vast. Dit valt niet te vergoeilijken met de
opmerking, dat er in elk land altijd vaderlandslooze gezellen zijn geweest.
Maar te bewijzen valt nog, in welke mate het is gepleegd, of het in het
