politiek succes. De vijf legers in China onder vijf onafhankelijke
generaals onafhankelijk inzooverre, dat zij geen bevelen van
Tokio aanvaarden (zie b.v. de opmerking van generaal Matsui in
Nanking in December 1937) doen wat ze willen en worden
slechts beconcurreerd door de Marine, die ook 'haar deel in den buit
wenscht. De generaals worden schatrijk, vele lagere officieren
ook de soldaten mogen zich met toestemming van hun chefs van
tijd tot tijd te buiten gaan aan de vrouwen en meisjes in de bezette
steden 1).
Volgens Snow zou door een en ander the „fighting morale" van
het Japansche leger voortdurend zijn gedaald. „Foreign experts
find lack of imagination in manoeuvre, poor estimation of enemy's
fighting strength, lack of physical endurance, absence of initiative
in lower officers, wastefull substitution of fire power for attacking
force" en verklaren dat „Japan's successes have been built evenly
on the immense technical and armement superiority rather than
the Japanese conscript". Deze veroordeeling laat aan duidelijkheid
weinig te wenschen over, maar het kan niet worden ontkend, dat
er veel waars in schuilt. Zij zal door degenen, die de gebeurtenissen
der laatste jaren in China hebben bestudeerd, algemeen onder
schreven worden.
Het kan niet anders of de lange duur van den oorlog moet het
moreel van het Japansche leger hebben ondermijnd. De Japansche
„conscripts" zijn voor ten minste 90% uit de boerenbevolking
gehaald. Zij zijn niet „warminded" en moeten wel heimwee krijgen
naar hun dorpen. Het zijn de officieren, die de aggressors zijn
door hun feudale militaire opleiding, waarbij het dictatorschap van
het leger de plaats inneemt van den daimyo van weleer.
Van deze zijde bekeken ziet de oorlog in China er nog veel
hopeloozer uit dan anders, maar het is een bijdrage tot de ver
klaring, waarom het blijft hij beginsel-uitspraken en er inderdaad
zelfs geen poging wordt gedaan, aan den strijd een einde te maken,
en waarom alle pogingen om dit resultaat langs politieken weg te
bereiken, gedoemd zijn te mislukken. Ook van deze zijde is dik
wijls de verwondering uitgesproken, waarom de Japanners er
niet in konden slagen, op een of andere partij of kliek steunend,
zich voldoenden aanhang te verschaffen om de orde en den vrede
in het bezette China te herstellen en daardoor Chiang Kai Shek
en diens aanhang ten val te brengen. Het moest wel zeker zijn,
dat de Japanners, die vroeger vooral in het noorden veel aanhang
675
b Nadat dit was geschreven, meldde de correspondent van de New York
Times te Nanking, Douglas Robertson (zie A.I.D. 21-5-'41) dat generaal
Honda „practisch" zou hebben verklaard, dat het „melken" van den Chi-
neeschen handel door officieren en anderen niet alleen ontwrichting, chaos
en ontevredenheid veroorzaakt, doch ook belet dat het doel van Japan
wordt bereikt. Ook Haldore Hanson komt in Humane Endeavour, the
story of the China-war in het hoofdstuk Economie Plunder tot conclusies,
in overeenstemming met de meening van Edgar Snow.
