veldslag verloren, doch was toch nog in het volle bezit van zijn
koloniën met 65 millioen bewoners en de onmetelijke hulpbron
nen, verspreid over 12 millioen km2, terwijl zijn vloot in sterkte
de tweede van Europa nog nagenoeg geheel intact was.
Als maarschalk werd Pétain politiek leider van het Fransche
volk, zonder in het bezit te zijn van de daartoe vereischte erva
ring op dit gebied, dan wel van de genialiteit, welke staatslieden
vormt, die zonder militair te zijn de capaciteiten bezitten
voor het leiden van een oorlog en het onderhandelen over den
vrede. Zulke staatslieden waren Clémenceau en Lloyd George,
zulk een staatsman was Abraham Lincoln, zulk een staatsman is
Winston Churchill. Geen van hen was soldaat, ieder van hen
redde zijn vaderland.
Alle volken met een grootsch geschiedkundig verleden roepen
in tijden van tegenspoed zich de namen voor den geest van vader
landers, die door hun handelingen den grondslag legden voor
roemvoller en glorierijker perioden in de geschiedenis van hun
land. Indien dan ook Pétain omringd ware geweest door staats
lieden van grooter allure en met meer zelfrespect, had hij het
Fransche volk achter zich geweten, en het zeker tot machtige
daden kunnen opzweepen door den naam te noemen en het voor
beeld te volgen van Léon Gambetta tijdens de oorlog van 1870
1871.
Hoewel het grootste deel van het Fransche volk thans moet
leven in de depressie van een ineengestort patriotisme, zal het
overtuigd zijn, dat het als Natie nooit ten onder kan gaan. Bij de
herinnering aan Gambetta weet het toch, dat zelfs zijn erfvijand
in 1870 moest toegeven, hoe na de overgave van Napoleon III bij
Sedan, waardoor het Fransche leger als geslagen werd be
schouwd, het energieke optreden van dezen grooten Franschman
het mogelijk maakte, dat Frankrijk reeds na eenige weken weer
als herrezen voor de wereld kon verschijnen, machtiger dan ooit
in zijn eenheid.
Het onderdrukte Fransche volk zal heden troost kunnen vin
den, en in de toekomst de kracht om tegen den overweldiger op te
trekken, indien het zich Gambetta's woorden herinnert, die de
zen geest ademden „Het verlies van een veldslag of van een
vesting is heel zwaar, doch niets is verloren zoolang de vaste
wil en de onoverwinnelijke moed aanwezig zijn, zich niet aan
den vijand te onderwerpen".
Na Sedan volgde het beleg van Parijs. Gambetta ontsnapte
met een luchtballon op het nippertje aan zijn belegeraars en be
gaf zich naar Tours, waar hij een gewapende macht organiseer
de, die maandenlang weerstand bood. Hij was geen officier, doch
met zijn groote welsprekendheid en onvermoeibare energie, zijn
juiste keuze van generaals en zijn organisatietalent, wist hij in en
kele weken tijds een leger op de been te brengen, dat den Duit-
schen generalen staf groote moeilijkheden in den weg legde. Zijn
801
