bijbehoorend devies je maintiendray pieté et justice. Zijn vaan
del der kleuren bevat, binnen den met franje omgeven rand, een
tweede embleem, een met het zwaard gewapende hand, komende
uit eene wolk en daaronder de bijbel. Tusschen beide een spreuk
band met je maintiendray, waardoor dit embleem verduidelijkt
wordt. De admiraalsvlag, weder in den typischen, nog thans ge-
bruikelijken vierkant-langwerpigen vorm, heeft het Alziend Oog,
of volgens eene andere versie den naam van Jehova in eene wolk,
waaronder twee schuin-gekruiste ankers en daartusschen hetzelf
de devies Je maintiendray". (Legervlaggen, Mr. J. P. W. A. Smit,
pag. 57, noot 38)
Tegen het eind van de 19de eeuw nam men in Rusland de tradi-
tioneele uitdrukking van den godsdienst weer op de ter bij
zondere onderscheiding verleende zoogenaamde „George-vaan-
dels" werden versierd met afbeeldingen uit Christus' lijdensge
schiedenis. (Fig. 2b).
In de Balkanstaten, wier oude vaandels bijna uitsluitend gods
dienstige motieven dragen, heeft zich deze traditie nog in Joego
slavië en Griekenland gehandhaafd, waarbij evenwel nationale
kleursamenstellingen en emblemen werden gevoegd.
WAPENBANIEREN.
De leen-verhoudingen van de Middeleeuwen schiepen een bij
zonder systeem van standen-orde en van legervolgelingen.
De drager van de heerban was de baanderheer, een vrije, door
overhandiging van een vaandel met een leen bekleede gebiedsheer.
Hij moest verscheidene beredenen kunnen uitrusten. Het lang
werpige, eerst roode doek was met de smalle zijde aan een lans
vastgemaakt en liep in een punt uit. Het was aanvankelijk zonder
afbeeldingen eerst het samengaan van groote legermassa's tijdens
de Kruistochten vereischte figuurlijke zinnebeeldige onder-
scheidingsteekens, waaruit zich de wapens ontwikkelden. Thans
zijn de vaandels van een baanderheer rechthoekig en, zooals zijn
wapenschild, met de stukken uit het schild voorzien. Niet-zelf-
standige heeren mochten slechts driehoekige vaandels voeren. Bij
hun verheffing tot baanderheeren sneed men de punt van den
driehoek weg. Wie meer dan één land bezat, werd met even zoo
veel banieren beleend.
Reeds in de 13de eeuw kwam het voor, dat verscheidene wapens
te zamen in een schild werden gevoerd. Dienovereenkomstig door
de groote landsheeren in plaats van een groot aantal afzonderlijke
banieren in het land gevoerde banieren met meer kwartieren
zijn in de 14de eeuw aan te wijzen. Bij lijkstaties werd echter
ieder land door een eigen vaandel (banier) vertegenwoordigd.
Naast den heraldisch strengen eenvoudigen vorm voert de smaak
des tijds tot (pronkvolle) prachtige vormen door gebruik van kost
bare stoffen, toevoeging van versierde zwaaien (verlengstukken
929
