ontkomen. Zij hadden b.v. Russische vaandels, doortrokken met
het Fransche vaandelkruis en met het kenteeken der Royalisten,
de koningslelie, in den hoek.
Omgekeerd is het vaandel van de Finsche jagers, welk korps in
de jaren 19141918 in Duitschland werd gevormd en geoefend,
in de Finsche kleuren gehouden, met het Finsche wapen in het
midden. Het kenteeken van het gastland, de Pruisische adelaar,
verscheen slechts in de hoeken.
ORIËNT.
De menigvuldige betrekkingen van het Westen met het Oosten
veroorzaakten vroeger de botsingen tusschen de beide groote
godsdiensten, de Christelijke en de Islamietische. De Islam ver
mengt ook op zijn vaandels geloof en krijgsmanschap tot een
onoplosbare eenheid. Het afbeeldingsverbod van den Koran dringt
de Mohammedaansche kunst in het ornamentale. De Arabische,
Moorsche en Turksche vaandels zijn derhalve geheel „tapijtachtig".
Zij zijn bedekt met geometrische voorstellingen, bij voorkeur met
uit cirkels gevormde halve manen, sterren en veelhoeken.
De eenige daarnaast voorkomende eigenlijke afbeelding is het
tweesnijdende zwaard van Mohammed's schoonzoon Ali, de Dul-
fikar („het roemrijkste van alle"). Doortrokken en omboord zijn
deze vaandels met strepen en opschriften van Koranverzen, die
als tooverspreuken ook herhaald op hetzelfde vaandel staan. Door
de eeuwen heen veranderde daaraan slechts de kunststijl van de
ornamenten. Ook de zeer groote afmetingen blijven typisch. Het
Moorsche vaandel is 2,67 m hoog en 3,74 m lang. Het Turksche
werd aan een mast in de legerplaats aangebrachthet is ongeveer
3 m breed en 5,40 m lang.
De Europeesche invloed op vaandels van den laatsten tijd is
zeer gering. Kwamen het waardigheidsteeken en het naamcijfer
van den vorst (de Tughra) erbij, de Koranspreuken, de namen
der groote religieuze persoonlijkheden en de aanroeping Gods
bleven. Uit den jongsten, hoewel nu reeds weder eenige jaren
achter ons liggenden tijd zijn Afghaansche infanterie-vaandels be
kend met het naamcijfer van den toenmaligen koning Amannullah.
Iets uitvoeriger zouden wij willen zijn ten opzichte van de
vlaggen en vanen, welke in den loop der jaren bekend zijn ge
worden door haar gebruik in Nederlandsch-Indië. Over het alge
meen is hieraan weinig aandacht besteed, zoodat reeds tal van
gegevens hierover zijn verloren gegaan of bij gebrek aan belang
stelling in archieven zijn geborgen.
Zoo bevindt zich in het Landsarchief te Batavia een carte des
pavilions en usage chez des differents peuples des Indes-Orien-
tales Neerlandaises"welke voor dit doel een schat van gegevens
bevat. De kaart is niet gesigneerd en de herkomst is onbekend.
Bij verder onderzoek is mij gebleken, dat deze kaart is samen-
1106
