158
Van de zijde der automobiel-fabrikanten kwam al dadelijk critiek, die overigens
verwacht was. De uitvoering van het plan zou gecentraliseerd beheer van de tot een
eenheid samengevoegde ongebruikte fabrieken en werkplaatsen eischen, waarbij het
zeggenschap der eigenaren hun geheel of ten deele zou worden ontnomen. Niet het
eigendomsrecht, maar het beschikkingsrecht over het door henzelf niet benutte deel
hunner fabrieken en werkplaatsen zou hun ontzegd worden, aan het particulier bezit
zou niet worden geraakt, en socialistisch was het voorstel dan ook niet. Maar het was
duidelijk, dat verzet van den kant der fabrikanten niet zou kunnen uitblijven. Zij kleed
den hun weerzin en hun vrees voor het denkbeeld in den vorm van de bewering, dat
met behulp van de machines en werktuigen der automobiel-fabrieken geen vliegma
chines gemaakt kunnen worden, hetgeen door de technici prompt tegengesproken werd.
Ook uit de kringen der vliegtuig-fabrikanten kwam critiek. Dit was al evenzeer
voorzien. Want door massa-productie van jachtvliegtuigen volgens 'het plan-Reuther zou
de prijs ervan tot ongeveer de helft dalen en zouden de winsten dus belangrijk afnemen.
Te Washington waren uiteenloopende stroomingen merkbaar. Er waren krachtige
invloeden uit de kringen der groot-industrieelen werkzaam, en deze deden het plan
stranden. Ook Mr. Knudsen, directeur van het O.P.M. en oud-directeur van General
Motors, verklaarde zich er tegen, na er langen tijd over te hebben gezwegen.
Thans evenwel, nu de directe deelname van de Vereenigde Staten aan den oorlog
de situatie grondig gewijzigd heeft, is de kans op aanvaarding van het plan lang niet
uitgesloten. Het zal veel strijd kosten, de Amerikanen zijn nog door en door indivi
dualistisch, en de ondernemers, wier macht groot is, willen van ordening door welke him
een stuk zeggenschap in hun bedrijven ontnomen zou worden, niets weten. Maar het
inzicht groeit, dat door onveranderde handhaving van de bestaande economische en
sociale verhoudingen de overwinning in dezen oorlog op het spel wordt gezet. En het
ziet er naar uit, dat dit inzicht tenslotte de productiepolitiek bepalen zal.
Hoewel de schrijver van het artikel Zal Amerika kunnen leveren
verschenen in Vliegwereld, met de hiervoor behandelde moeilijkheden reke
ning houdt, stemt zijn conclusie hoopvoller. Zijn cijfers verdienen bovendien
aandacht in verband met die, welke president Roosevelt kortelings heeft
genoemd.
De Vereenigde Staten van Amerika zijn het arsenaal geworden van een wereld, die
thans gewikkeld is in een strijd, zooals er nog nimmer een geweest is. Reeds de vorige
oorlog werd een wereldoorlog genoemd, maar toen waren er nog talrijke neutrale landen,
terwijl de wezenlijke strijd beperkt bleef tot Europa. Pas nu is er werkelijk sprake van
een wereldoorlogde eenige neutrale landen zijn Spanje, Portugal, Zwitserland en
Zweden en die zijn alleen nog maar neutraal omdat zij niet anders kunnen. En wat Turkije
betreft diens intrede in den oorlog kan bij wijze van spreken morgen een feit zijn, alleen
weet niemand nog precies te zeggen aan welken kant de Turken zullen vechten
Japan heeft met zijn aanval op de democratieën de laatste landen waar nog eenige
rust heerschte, in den oorlog betrokken. De strijd is overal ontbrand en niemand is
veilig meer. En alle vechtenden en verdrukten kijken uit naar Amerika, het groote rijke
Amerika, dat ons de wapenen zal moeten leveren, om dezen oorlog tot een goed einde te
brengen.
Hoe staat het nu eigenlijk met de geallieerde bewapeningsvoorziening Engeland
heeft een op topkracht werkende industrie, welke echter niet eens voldoende is om in
de eigen behoeften te voorzien, getuige de enorme import van wapens, vooral van vlieg
tuigen, uit de Vereenigde Staten. Engeland had een grooten achterstand in te halen.
Het was Duitschland 7 jaar ten achter en verloor bovendien de gansche „output" van de
Fransche industrie, die den vijand ten goede kwam. Engeland kan dus niet eens voor
zich zelf zorgen. Ongeveer op de zelfde wijze staat Rusland in dezen oorlog. Rusland
was ongetwijfeld beter dan Engeland voorzien van materieeldat is uit de gebeurtenissen
van de laatste maanden duidelijk gebleken. Dit neemt echter niet weg dat ook Rusland
wapens te kort komtblijkbaar kan de Russische industrie het oorlogstempo ook niet
bijhouden. Tanks en vliegtuigen worden uit Engeland geïmporteerd en dit land staat
ze alleen daarom af, omdat het op Amerika rekent voor de aanvulling van deze „verliezen".
Bovendien rekent ook Rusland op Amerika voor materieele hulp.
Wat de rest van de geallieerden betreft, kan men wel zeggen dat zij met uitzondering
van Canada, dat nog niet wezenlijk hoeft te vechten, allen te kort komen. Zuid-Afrika,
Australië, Zuid-Amerika met al zijn staten, Nederland en China zijn alle aangewezen op
