21
Wannen, tot het schoonmaken van rijst, werden steeds in de
Atjehsche woningen aangetroffen.
De op die wijze verkregen roode rijst was in den regel niet
minder smakelijk dan de witte en zeker wel zoo voedzaam.
Door enkelen is beweerd geworden, dat die roode rijst schadelijk
zou zijn voor de gezondheid en de oorzaak was van de vele buik-
ziokton
Ik meen dat ten stelligste te moeten tegenspreken, op grond
van het feit, dat juist de Atjehers bij de colonne (gidsen, gevan
genen), dus menschen, die zich uitsluitend met roode lijst voeden,
het eerst en het ergst door die ziekte werden aangetast.
M. i. moet de oorzaak alleen gevonden worden in de groote
vochtigheid, waaraan de personen bij voortduring waren bloot
gesteld door het marcheeeren in den regen, in rivierbeddingen
(dikwijls de eenige wegen in het bergterrein), het slapen op den
grond in de vochtige bosschen, enz..
Als bijzonderheid zij gemeld, dat een der brigadecommandanten,
die geruimen tijd bij het koloniale Fransche leger in Tonkin had
gediend, wist mede te deelen, dat ook daar de vochtigheidstoe
stand als aanleidende oorzaak voor buikziekten, met name dy
senterie, werd beschouwd. Als voorbehoedmiddel werd met gun-.
stigen uitslag het gebruik verplichtend gesteld van eene smalle
laken lap van voldoende lengte, waarin het lichaam van af de
oksels tot aan de heup goed kon worden ingewikkeld.
Versch vleesch kon in de kampongs steeds worden verstrekt,
zij het dan karbouwen-, schapen- of geiten- en een enkel maal ook
hoendervleesch.
Yoor de marschdagen werd, zooals boven reeds gemeld, deng-
deng medegenomen, eveneens door dwangarbeiders bereid.
Tien dwangarbeiders maakten in twee dagen een hoeveel
heid gereed, voldoende voor de behoefte van de colonne voor
zes dagen; liet de weersgesteldheid het drogen in de zon niet
toe, dan gebeurde het boven lichte vuren op stellages van
bamboe.
Toen de voorraad koffie en thee verbruikt was, leverde een
aftreksel van gebrande rijst een niet onsmakelijk surrogaat, waar
mede men zich althans eenigen tijd kon behelpen.
Om petroleum te besparen, werd in Pameuë gebruik gemaakt
