124
de hun in natura versterkte thee of koffie voor zich gereed te
maken. Op deze wijze zoude naar mijne meening eene belang
rijke verbetering te verkrijgen geweest zijn en de infectie-ge-
varen voor ziekten, van ongekookt water afhankelijk, tot een
minimum beperkt kunnen worden. De colonnecommandant
meende evenwel, wat deze kwestie betreft, niet te mogen af
wijken van het eenmaal door hem toegepaste individueel-systeem
betreffende voeding en verdere verpleging. Om toch zooveel
mogelijk resultaat te bereiken, werd den zieken op de zieken-
lapporten, in het bijzonder den brigadecommandanten en den
mandoers der dwangarbeiders, het groote nut voorgehouden
■aan het koken van drinkwater verbonden en hun opgedragen,
•controle daaromtrent uit te oefenen op de onder hun toezicht
staande personen. Hoewel ik mij van de opvolging dezer nuttige
wenken niet veel illusies voorstelde, kon het herhaaldelijk de
aandacht vestigen op dezen belangrijken hygiënischen maat-
i egel wellicht op den duur toch tot eenig resultaat leiden,
zooals ik later ook kon constateeren, vooral indien er gelegen
heid was de ernstige gevolgen van veronachtzaming te demon-
streeren aan lijders met verschillende darmaandoeningen, waar-
ondei febiis typhoidea dysenteria, catarrhalis eene voorname
plaats innamen. Zeer moeilijk, ja feitelijk onmogelijk, was eene
behoorlijke controle gedurende de marschdagen. De veldflesschen
behoorden 's morgens vóór den afmarsch te 7 uur met thee of
koffie gevuld te zijn, doch als men in de gelegenheid is geweest
om te zien dat vóór 8 uur 's morgens reeds deze flesschen weer
met rivierwater werden gevuld, dan valt het moeilijk aan te
nemen dat zij inderdaad met thee of koffie gevuld zijn geweest
bij den afmarsch, daar toch de dorst 's morgens in de vroegte
in een koel klimaat niet zoo groot kan zijn, dat reeds 1 Liter
vocht zoude zijn opgedronken. Om dergelijke gebeurtenissen
te vooikomen, zoude in de eerste plaats met gestrengheid daar
voor gewaakt dienen te worden, dat de last tot vulling der
veldflesschen vóór den afmarsch stipt werd opgevolgd. Nu is
het van verschillende zijden geopperd theoretisch bezwaar ook
in vele gevallen practisch volkomen juist gebleken, dat eene
hoeveelheid drank van één Liter per dagmarsch voor den zwaar
bepakten maréchaussee en dwangarbeider, vooral in geacciden-
