100
ting met. Overigens was dit eene kwestie waar moeilijk over te redeneeren
viel, t was er meer een van veine bij het raden: immers in Engeland zelf kon
men aanvankelijk met tot een besluit komen, voor den tegenstander was er
dus in het geheel geen peil op te trekken. Het besluit tot ontruiming van
Hellas werd eerst den 28en December aan generaal Monro medegedeeld.
a i j^geveer een maand te voren was eindelijk het besluit genomen
de Indische troepen uit Sénégal en Martinique te vervangen, voornamelijk
C1O01 blanke tioepen van de Koloniale Infanterie, die het ministerie van oorlof
had gezonden. Het was hard noodig. De ingevallen winter maakte hun toe
stand met den dag erger. Veel long- en keelziekten heerschten onder les
Noirs qui claquent des dents. 7000 zwarten zouden door 3000 blanken ver
vangen worden. In Frankrijk had men den datum voor die aflossing vast
gesteld sur des donnés trop théoriques: 15 December, terwijl het op 22 No
vember voor een Europeaan al vrij koud begon te worden. Tegen Kerstmis
was intusschen de aflossing door Engelsche troepen voltooid,
o ii i waren verschillende omstandigheden, die de ontruiming van het
rlellasiront belangrijk moeilijker maakten dan van Anzac of Suvla. De
zware artillerie op de Aziatische kust bleef hinderen en zelfs werden daar
nieuwe vuurmonden opgesteld, die granaten wierpen op het kamp en de
haven, si rapides que l'on ne les entendait pas venir1). Des nachts stond
een uitkijkpost met een hoorn op een heuvel bij kaap Hellas. Zoodra die
het schijnsel van een mondingsvlam zag, gaf hij een teeken op den hoorn
en konden allen, die op het strand aan het werk waren (wat bij voorkeur
s nachts moest geschieden) zich bergen in de onderkomens. Dan verliepen
er tot het projectiel viel 32 seconden en 25 seconden waren er ongeveer
noodig om in de dekkingen te gaan. Na ongeveer 7 seconden doodsche
stilte viel het projectiel en nog 2 seconden later hoorde men het schot.
Dan kwam iedereen uit zijn schuilplaats en kou het werken weer doorgaan
tot den volgenden stoot op ,,la trompette du jugement dernier".
Ditmaal _was het moeilijker de Turken te misleiden door nachtelijke
stilte: intrigues les Turcs voulurent tenter quelques opérations de surprises
nocturnes; ils furent vivement rejetés dans leurs lignes. Toch viel ook bij
de Turken tegenover het Fransche front een zekere lassitude op' te merken.
Leur apathie fin de décembre, sauva le corps expéditionnair d'un désastre
certain.
Een andere moeilijkheid op dit front was de groote afstand tot de kust,
1) „Los Francais n'opposèrent rien" klaagt Torau Bayle in Les archives
de la grande guerre. L'infériorité de materiel donnait aux hommes des crises
alleen bjj Hellas bestond die minderheid, ook reeds ter reede
van Mn dros, wanneer men daar de verschillende marine eenheden gebouwd in
eenzelfde tijd vergeleek: de oude roeibooten der Franschen tegenover de motor
booten der Engelschen, zooals die bjj het landen gebruikt werden symbolique
de 1 esprit rétrograde de la marine. De nietige Fransche onderzeeërs, die de
versperringen voor de zee van Marmora niet konden passeeren, terwiil de
Engelsche groote booten „firent au contraire en rade de Mndros après de
fructueuses croisieres en mer de Marmora, des rentrées triomrhale*".
La France exposait ainsi cruellpment l'inférïorité depuis de nombreuse'
années de ses grandes écoles techniques. Un peuple n'a que la valeur
de son elite. Le système des grandes écoles monopolisant l'instruction su
perieure des techniciens au profit d'une camarilla réduite de jeunes bourgeois
choises dés le plu* jeune age avait anémié la science franeaise et assuré a son
industrie une déchéance qui eontinuera si on ne les supprime. Pendant la
guerre les Fra^ais surent immiter, ils ne surent pas innover. D'Allema^ne
vmrent les pièces a longue portee, puis a une portée extreme, =lei
canons trés rapides, les minenwerfer les sousmarins de haute mer, les avions
gigantesques et les zeppelins, d'Angleterre les grands sousmarins et les tanks.
In I ranxrjjk zoo heet. verder kon men alleen de geraffineerde administratie
uitvinden, vol complications né«s de l'esprit fanx, la plusingénieusemachine
a écraser les initiatives, qu'on ait jamais inventée". Vandaar, dat de Amerikanen
er de voorkeur aan gaven s'organiser tout seuls en France.
Over de laatste episodes van de onderneming z\jn de Franschen geen
van allen goed te spreken Bij de besprekingen van de bescherming van de
transport- en andere schepen, die by Tenedos lagen tegen Duitsche en Turksclie
vliegmachines, noemt Torau-Bnyle de supérioriteit der Duitsche vliegeniers
avions de bombardement prècédés d'avions de combat, qui ne furent point
attaques m meme, tant leur supériorité était écrasante, efficacement dérangés.
