103
„He had realised from the end of October that a withdrawal was impe
rative" and he had the gratification of knowing before lying down his res
ponsibilities that the task had been accomplished". Triumphantly is het
door Calwell gebruikte bijwoord.
Einde Januari werd van het 5e Turksche leger het stafkwartier ver
plaatst naar Luie Burgas.
XXVI. BESCHOUWINGEN.
It is always easy to be
wise after the event.
Inleiding.
De ondernemingen tegen de Dardanellen vormen een staalkaart van
landingen onder de meest uiteenloopende omstandigheden. De moderne
krijgsgeschiedenis kent geen tweede voorbeeld van een samenvoeging van
landingen onder dergelijke, zoo tactisch moeilijke verhoudingen. Daar waren
er zonder weerstand van den verdediger, naast andere, die slechts ten
koste van zware verliezen uitgevoerd konden worden en ook nachtelijke
ondernemingen. De wijze, waarop de verdediger zijn vuurkracht .opspaarde
of aanwendde, was verschillend, evenals de ontschepingsmiddelen van ver
schillende soort waren. Landingen onder bedreiging van duikbooten volgden
op landingen, waarbij met hun aanwezigheid minder rekening gehouden
werd, terwijl de landingsplaatsen uit een nautisch oogpunt deels tot de
gunstige, deels tot de ongunstige gerekend kunnen worden. De invloed van
steun door scheepsartillerie kan nagegaan* worden, terwijl ten slotte er ge
legenheid is de theorieën over de waarde van kustversterkingen contra slag
schepen aan de werkelijkheid te toetsen.
Een van de aangelegenheden, die onder het bestudeeren een bepaalde
ontstemming wekken, is wel de wijze, waarop de voorbereidingen geschied
den. In de Hollandsche bedachtzaamheid is althans één voordeel voor het Ne-
derlandsche Volk gelegen, één gelukkige omstandigheid, die het bijna als zijn
privilege schijnt te mogen beschouwen, n.l. dat zijn regeering niet een zoo
danige politiek voert, als groote Rijken voor hun bestaan noodig meenen te
hebben. Zijn weermacht is er voor beveiligd, gejaagd te worden in een on
derneming, in een dobbelpartij, gelijk het lot was der Engelsche en Fransche
e.xpeditionnaire troepen, die naar Gallipoli gezonden werden, al is daartegen
een tegenhanger van wellicht nog gevaarlijker soort te vinden in de groote
kans op verwaarloozing van 's Lands weerkracht en weermacht. De eenige
les, die niet te leeren valt uit de operaties, is, hoe de verwaarloozing van de
weermachtsbelangen (aan Turksche zijde) een gevaar vormde voor de
Landsverdediging. Vele omstandigheden, voornamelijk in het optreden van
den aanvaller gelegen, zijn oorzaak geweest, dat de te haastig geordende
Turksche weermacht niet die snelle ondergang tegemoet ging, welke zijn
toestand in 1914 met recht zou doen verwachten. Deze verwachtingen, voort
gesproten uit opvattingen waartoe de Balkanoorlog (1912) aanleiding
scheen te geven, zijn de hoofdoorzaak geweest van de lichtvaardigheid,
waarmede de Engelsche regeering tot het optreden tegen de Dardanellen
besloot. Of beter gezegd wellicht: waarmede een deel der regeerders zijn
plannen wist door te drijven, de uitvoering als gemakkelijk voorstellend
zonder advies van deskundigen.
Het is dan ook de voornaamste les, die uit het Dardanellen avontuur te
leeren valt (meer van belang buiten het leger, dan daarbinnen), dat een
regeering uitvoerige voorlichting bij haar deskundige adviseurs moet inwin
nen en hun oordeel moet vorderen vrij van politieke smetten.
De onderneming, zooals die thans opgezet was, druischte in tegen
alle deskundige opvattingen omtrent de kans van slagen. De voorbereidende
staatkundige besprekingen te Londen, op slordige en onregelmatige wijze
gehouden,"niettegenstaande het hier een operatie van zeer bijzondere soort
betrof, stempelen deze onderneming tot een zeer onvoorzichtig begonnen
avontuur. Een goed doordacht plan, liefst uit te voeren door dengenen, die het
opgemaakt had, ontbrak, terwijl daarin juist de waarborg moest liggen voor
een snel bereiken van het doel. Het betrof een hoogst ernstig onderwerp.
Een wel overdacht plan was noodzakelijk. Zoo zegt Callwell over de Dar-
