2i
sterking van de vloot, een bedreiging in de golf van Saros zou hoogst
ernstig kunnen worden, de ingerichte noodfabriek leverde lang niet vol
doen d"e munitie, spaarzaamheid gepaard aan het gebruik van, losse schoten,
ter misleiding, gaven een pover resultaat. Het bleef echter stil, doch het
was de stilte voor den storm.
Aan Engelsche zijde was minder het groote munitieverbruik, dat ten
minste had kunnen worden aangevuld, de oorzaak van de slapte in het
optreden, dan wel de omstandigheid, dat de Admiraal Carden, zooals men
dat meer gezien heeft, „ziek" werd en vervangen moest worden. Het werd
hem dan ook niet gemakkelijk gemaakt. Men had wel de order gegeven,
de Dardenellen te forceeren, maar toen dit niet ineens ging, integendeel
zelfs zeer langzaam, „was this slow progress watched by the Admiralty
with anxious eyes. Men wist, om eens een gangbare uitdrukking te bezigen,
wel waarmede men begonnen was, maar niet waarmede men zou eindigen
De politici waren, ten rechte of niet, teleurgesteld in de verwachtingen, die
de strategen bij hen gewekt of liever niet gedood hadden. Zij behoefden de
medewerking der Balkanstaten, v/elke vele kleintjes een groote te meer
moesten maken, (men herinnere zich de pogingen van Venizelos om Grie
kenland in den oorlog te werpen). Men hoopte op den opstand der Turken
te Constantinopel tegen den Duitschen invloed.
Het wisselen van telegrammen nam een aanvang. Men begon hoe
langer hoe meer tegevoelen, dat het met een vloot alleen niet zou gaan:
„millitary cooperation was in the air". Het plan de politiek in the Nearer
East kracht bij te zetten door een scheepsmacht naar de Dardanellen ge
zonden, was door een klein aantal handigen doorgedreven; voor zooverre
het militaire deskundigen waren, eigenlijk tegen beter weten in. Bij hen
kwam echter spoedig de natuur weer de overhand herwinnen. In het offi
cieel rapport valt dan ook omtrent het tijdvak 16-26 Februari te lezen: „It
was in thé course of these 10 days, that the views of Lord Kitchener who
was in reality the leading spirit of the triumvirate, which was conducing
the war, underwent a considerable change". Op 24 Februari, sprak Kitchner
ervan, dat hij voelde, dat de vloot er zonder hulp van een landleger niet
door zou kunnen, komen, maar dat van terugkeeren geen sprake kon zijn.
Grey zeide dat de moreele uitwerking van een mislukking gelijk zou zijn
aan een groote nederlaag te land. Maar toch liet met het oorspronkelijk
plan niet los en sprak tegelijk over militaire onderneming zonder het doel
daarvan duidelijk te omlijnen. Men begon naar Egypte, waar toen Birdwooa
commandant der landmacht in het O. v. d. Middellandsche Zee was, te
telegrafeeren over de vraag of het noodig geoordeeld werd, dat troepen
voor het nemen der forten gebruikt zouden worden, en hoeveel. Merk
waardig is daarbij een antwoord, het ei van Columbus om uit de moeilijk
heden te komen zonder eigen fouten te bekennen, dat aangaf, hoe een
1) Ia een in Juli 1920 verschenen blauwboek over de Engelsche actie in
Rusland, den steun aan Koltsjab, de expeditie op de M ■ermankust, enz. be
sprekend, wjjst de Engelsche Ópperbevelhebber maarschalk H Wilson er op,
hoe de velé door Engeland ondernomen acties ste-ds meer troepen eischten,
dan men aanvankelijk voor den inzet wilde afzonderen. Op de Moermankust
landden in April 1918 150 mariniers, die op het einde van Mei versterkt werden
met 370 andere en op 23 Juni met 600 infanteristen met. mitrailleurs. Nadien
moest steeds weer aan andere aanvragen worden voldaan, tot er ten slotte
18000 waren.
De expeditie in Mesopotamia begon met 2 brigades en toen zjj geëindigd
was, had ze in het geheel 900.000 man gevergd.
De 6 divisies, waarmede in 1914 de groote oorlog begon in België en Noord-
Frankrijk werden er 36.
Kjj trekt de conclusie, dat. is eenmaal een militaire onderneming begonnen,
het niet meer mogelijk is, de daaraan deelnemende troepen te beperken, en
dringt er daarom op aan, dut dergeljjke verzoeken komend van buiten het
Engelsche rijk, nooit zullen worden ingewilligd, alvorens men met groote
zorgvuldigheid zal hebben nagegaan, welke 'asten voor later het gevolg ervan
zouden kunnen zjjn. Een raad, die moeilijk op te volgen zal zjjn, waar in de
tegenwoordige wereldorde men minder dan ooit strategische of politieke voor
spellingen zal kunnen doen Omgeke.erd is de lichtvaardigheid hier niet ver
schoonbaar, welke vaak den opzet van Engelsche ondernemingen kenmerkt en
waardoor „desasters" niet uitbleven (Zuiuland, Egypte, Afghanistan, Zuid-
Afrika enz.)
