beest aanstelde en bezig was het arrestlokaal af te breken. De
kapitein, verbolgen over deze onderbreking van zijn geliefde spel,
antwoordde „g.v.d. donder op en verzuip den vent". De sergeant
majoor ging heen en bracht dit bevel gehoorzaam ten uitvoer.
Was dit volstrekte gehoorzaamheid, of lijdelijke gehoorzaamheid,
of sabotage
Dit verhaal kan misschien wel een bittertafel-anecdote zijn
het lijkt wel overdreven. Toch werd mij een geschiedenis aange
bracht, waarin een thans nog levende (gepensionneerde) kapitein
onder nagenoeg gelijke omstandigheden bevel gaf een militair
dood te schieten, aan welk bevel ook werd gehoorzaamd.
Het is riskant volstrekte gehoorzaamheid te eischen. En wie
draagt hier de risico de Staat, die de gehoorzaamheid eischt
of de bevelgever, die verkeerd of onbevoegd beveelt of de uit
voerder van het bevel, die toch niets anders deed dan gehoor
zamen
Men heeft mij verteld, dat in het tegenwoordige Duitschland
de Staat alle risico op zich heeft genomen. Het is de consequente
uitwerking van de Führer-idee. De Führer is onfeilbaar, anders
was hij niet tot Führer gekozen. Zoo moet ook worden aange
nomen, dat alle lagere Führers onfeilbaar zijn. De minderen moe
ten volstrekt en lijdelijk gehoorzamen en als het misloopt draagt
de Staat de risico daarvan. Ziet, dat is klare wijn, geheel in den
geest van de dek-je-op-je-voorman-lieden. Men heeft niet anders
te doen dan stipt te gehoorzamen, waaraan dan ook in het geheel
geen risico is verbonden. Ook de meerderen kunnen zonder risico
bevelen. Het nadeel, dat voortspruit uit niet-bevelen is altijd groo-
ter dan het nadeel, dat verbonden kan zijn aan het wei-bevelen.
Om nu het niet-bevelen (uit angst voor de risico, zooals bij ons)
te voorkomen, neemt de Staat de risico van het slecht-bevelen op
zich. Nu blijft nog over de risico van zich voor altijd wereldbe
kendheid te verwerven door slechte bevelen en door slechte
gehoorzaamheid.
Tegenover dit Duitsche standpunt staat dat van den Nederland-
schen Staat, welke in het geheel geen risico wenscht te dragen,
althans niet waar het militaire handelingen betreft. Als men de
couranten mag gelooven komt het meermalen voor, dat ambtena
ren door ondeskundigheid, ja zelfs door nalatigheid ongestraft
groot geldelijk nadeel berokkenen. x) Zoodra het echter militaire
zaken betreft, staat ons volk gereed een schuldige te zoeken,
16
1) Zoo juist las ik in de Rede van den Oud-minister Ch. J. I. M.
Weiter voor den Ondernemersraad voor Ned.-IndiëMet betrekking tot
handel en nijverheid is in feite bezig zich een nieuw staatsrecht te ontwik
kelen, dat een geestig Kamerlid onlangs aldus omschreefde ambtenaar
is onschendbaar, de minister is verantwoordelijk. Laat ons er geen doekjes
om winden en erkennen, dat de bemoeienis van den Staat met het handels
verkeer meebrengt, de almacht der ambtenaren, zonder eenige mogelijkheid
op redres." D.
