188
kracht van Java's verdediging in het klimaat, en zijne vooronderstelde
schadelijke inwerking op een' buitenlandschen vijand, en is deze factor
wel degelijk een van de grondslagen waarop ons verdedigingsstelsel rust
doch laten wij hierop niet te veel vertrouwen, want het trotsche Albion
heeft ons met zijne expeditie naar Abessinië bewezen, dat door flinke,
geen geld sparende maatregelen, en door eene deugdelijke inrichting van
den geneeskundigen dienst, waarin het karakter van het volk zich van de
gunstigste zijde vertoont, aan ongunstige klimaatsinvloeden met goed
gevolg weerstand kan geboden wordenlaten wij in ieder geval op onze
hoede zijn, geen kuil voor anderen te graven, waarin wij zelveu zouden
kunnen vallen, en laten wij het ons tot eenen duren plicht maken, voor
ons zelve al die maatregelen te beramen die de schadelijke werking van
het klimaat zoo veel mogelijk veronzijdigenwaartoe in ruimeren zin
eene goede ziekenverpleging behoort.
Het kan niet in ons plan liggeneene hervorming van onzen saniteit-
dienst in al hare bijzonderheden (e bespreken; wij zouden voor deze
moeielijke, omvangrijke taak terugdeinzen en de grenzen der bestemming
van dit tijdschrift overschrijden; van onzen plicht achten wij het echter
eenige pragmatische grondregels aan te gevendie bij eene hervorming
in het oog moeten gehouden worden.
In de eerste plaats moet de stand der hospitaal- of saniteits-soidaten
een eervolle worden; liet geheele leger moet de bewustheid hebben, dat de
diensten der ziekenverplegers zwaar, groot en menigvuldig zijn, de sol
daat moet de overtuiging hebben, dat, zoo hij zijn leven op het slagveld
prijs geeft, de saniteits-soldaat dit aan het ziekbed doet; dat hij in het
gevecht slechts uren, de hospitaal-soldaat in de ziekenzalen soms weken
en maanden aan gevaar is blootgesteld; dat hij, trotsch op zijne kracht en
blanke wapens, te midden zijner krijgsmakkers en onder liet oog zijner
bevelhebbers den vijand te gemoet gaat, terwijl de ziekenverzorger koud
en ernstig aan het ziek- en lijdensbed staat, waarover de dood zijne vleu
gelen heeft uitgebreiden van waar besmetting hem onder alle vormen
aangrijnst; hij moet weten, dat de ziekenverpleger vele der aan zijne zor
gen toevertrouwde lijders ziet sterven, en in de lange, sombere, eenzame
nachten, wier stille en eentoonigheid slechts afgebroken wordt door het
het gekerm van gekwetsten, het rochelen van een' stervenden, of de
koortsachtige fantasiën en hallucinaties van ijlende zieken, te over tijd
en gelegenheid heeft te bedenken, dat wellicht spoedig de kille hand des
doods ook hem zal toewenken en dat er chronische doodverachtende moed
en diep, innig plechtbesef noodig is, om onder deze omstandigheden, kalm,
vastberaden werkzaam te blijven; hij moet er mede in wetenschap worden
