193
te doen wezen, zijn reeds voor lang, op onomstootelijke wijze, in het
helderste licht gesteld. Ziekten te voorkomen en ziekten te genezen.
hoevele menschenlevensen welke aanzienlijke kapitalen staan daarbij niet
op het spel
Reeds Frederik de Groote getuigde, dat koortsen hem meer soldaten
hadden gekost, dan zeven groote veldslagen, lie Macedonische armee in
In die, leed ongehoorde verliezen door ziekten en gebrek. De legers van
Frans I, dat van Frankrijk voor Napels, die van keizer Karei V, van Lo-
dewijk XIV, van Karei XII en van vele anderen, werden op ontzettende
wijze door ziekten en gebrekkige verpleging gedecimeerd. Door gemis aan
statistieken zijn die verliezen niet in cijfers geboekstaafd, zoo als ook voor
een deel het geval is met die van de Europeesche oorlogenin het begin
dezer eeuw, onder Napoleon I.
Engeland kent vrij nauwkeurig de verliezen van zijn leger, dat tegen
Napoleon I te velde trok. Het Engelsche leger behoorde in den regel
tot de best verpleegden.
In 1801, voor den .veldtocht in Egypte, telde het 1820 zieken op
10.000 soldaten. Toen het in 1809 ongeveer 40.000 soldaten in ons
vaderland wierp, moest men zeer spoedig 12.687 zieken terugzenden, en
vier maanden later was de effective sterkte tot 4000 man gesmolten! In
den Spaanschen veldtocht van 180S tot 1814, wisselde het ziekencijfer
van 2090 tot 3300, op 10.000 man.
De sterfte in dezen veldtocht bedroeg 11,80 pet. en Wellington verklaart,
dat ten allen tijde nooit minder dan 1/10 van alle soldaten ziek was.
In den Spaanschen oorlog steeg het ziekengetal van het Fransche leger,
in Spanje, tot 13,60 pet., in Portugal tot 14,60 pet.
Van het Britsch legioen in Spanje (1S36), dat 7000 man sterk was,
werden 5000 in de eerste drie maanden in het hospitaal opgenomen. In
zes maanden stierven 1233 soldaten.
Volgens Schaible zond Engeland tijdens den lvrimoorlog van 10 April
1854 tot 31 Juni 1S56, een getal van 82.901 soldaten derwaarts, en toch
was dit leger, gedurende deze 26 maandengemiddeld nooit sterker dan
34.500 man. Alle Engelsche soldaten leverden in dezen veldtocht 218.952
zieken in de hospitalen: 11 pet. het gevolg van verwondingen, 89 pet.
dat van ziekten en slechte verpleging
Gedurende de twee jaren, die in Maart 1856 eindigden, telde het En
gelsche leger 16.000 dooden
Deze lessen der ondervinding spreken duidelijker nog, als wij kennis
nemen van het opstel: //La medicine militaire en France et aux Etats-
Unis," van Ei. Laloulayegeplaatst in de Revue des deux mondes,
13
