196
druk van klimaat en van ziekten; maar die verhouding was slechts schijn
baar en werd verkregen doordien de toestand bij het Engelsche leger
zooveel malen ellendiger was. Toen dan ook Russell, de korrespondent
van de Times, dien toestand aan het licht bracht, weergalmde een enkele
kreet van verontwaardiging door het oude vrije Engeland, en zijne maat
schappij die tot dien tijd, als zoovele anderen, volkomen onbekend
was met de behoeften en de gebreken van de verpleging van den zieken
soldaat, eiscbte onmiddellijke voorziening en verbetering in dit zoo
treurig lot barer zonen.
Die eisch werd bevredigd; men zond eene commissie, die ruim van
volmacht was voorzien, en haar ter zijde stond eene vrouw, in gansch
Engeland gevierd, Miss Nightingale, die niet schroomde al dadelijk te
verklaren, dat 96 op de 100 dooden het gevolg waren van besmettelijke
ziekten, die men door goede maatregelen had kunnen voorkomen. Nu
veranderde alles als met een tooverslag; de geneeskundige dienst werd vrij,
en de geneesheeren werden in hunne eischen gehoord. Miss Nightingale
formeerde een goed onderricht en goed bezoldigd corps hospitaalsoldaten, en
voorbij was de tijd, dat het heil des legers werd opgeofferd aan verjaarde
voorschriften en onverantwoordelijke schrielheid. Geneeskundige verpleging,
voeding, kleeding, ligging, alles werd verbeterd; in gelijke mate hiermede
verdwenen scorbut, dysenterie en koortsen; met de oorzaak verdween het
gevolg. In November en December 1855, was het getal dooden, van
23 pet., tot 4< pet. op het getal zieken verminderd. Met bevordering van
alles wat tot hvgiène behoort, daalde de sterfte in Januari 1866 tot
1.7 pet., eindelijk tot 1.1 pet.! In den tweeden winter voor Sebastopol
doorgebracht bedroeg de gemiddelde sterfte 0,20 pet. op het effectief, en
2,21 pet. op het getal zieken.
In denzelfden tijd bedroeg dit bij de Franschen 2,69 pet. op het effec
tief, en 19,87 pet. op het getal zieken.
Met deze resultaten voor zich, slingerde Scrive, naar het hoofd van
hen, wien zulks aanging, zijn anathema: "Ne pas profiler des enseig-
nements, que donne la guerre de Orim.ée, ce serail un crime de lese-hu-
manilé
Schennis der menschheid, ja! dat is het rechte woordMaar welk
gevoel moet ons dan bezielen, als wij, aan dezen uitspraak, de verpleging
van den zieken soldaat in den Italiaanschen veldtocht toetsen?
Wat betrof geschut en projectilen was niets verzuimd; doch de voe
ding van het leger was zoo slecht, dat dikwijls brood ontbrak. Het
meest gebruikelijke voedsel was beschuit, als drank water met slechte
koffie. Eu zoo slecht had de intendance de verpleging van zieken gere-
