376
Was het wel logisch, een stelsel te creëeren, dat, om intijdvan oorlog
werkelijk van dienst te kunnen zijn, eene troepenmacht vorderde, meer
dan driemalen zoo groot als die welke er inderdaad was?
Is dat ine eng rij pende van het stelsel v. d. B. eigenlijk niet chimérique?
Of zou dat op papier geconstateerd verband tusschen Batavia en Soera-
baia met middeu-Java werkelijk ooit iets meer dan een fictie geweest zijn?
Hoe het ook zij, de geboorte van het systeem v. d. B., logisch dan
of niet, is behoorlijk geconstateerd, en daar ik meen, dit systeem niet
onder de geconcentreerde stelsels te mogen rangschikken, is nog de vader
van het stelsel X niet gevonden.
Maar nu wordt het onderzoek moeielijker; want de B.00 zegt, en ik
geloof dat dit volkomen waar is, dat het stelsel v. d. B. nooit voltooid
is, en dat er van het oorspronkelijke plan, in het jaar onzes Heeren 186S,
zóó weinig is overgebleven, dat niemand, (hoe nu de Roo, en X dan?)
eigentijk kan zeggen of althans voor Indi'é een defensiestelsel bestaal, en
■welk dat stelsel is.
Een leelijk geval, X! Dat begint naar stelselloosheid te rieken!
Tento noemde op pag. 30 zijner brochure het bestaande stelsel ween
«systeemloos verdedigings-systeem", en zeide van zijne wording niets an
ders, dan dat het ontstaan was uit het stelsel v. d. B., waarvan sommi
gen wat afgenomen hadden, terwijl anderen er wat bijvoegden.
Bovengenoemde schrijvers deelen, de een' wat uitvoeriger dan de ander,
mede, wie alzoo de operateurs geweest zijn bij deze kunstbewerking, en
welke hunne bedoelingen waren.
Vreesde ik niet te uitvoerig te worden, gaarne schreef ik menige pagina
geheel af; maar de meesten zullen ze toch wel gelezen hebben.
Laat ons er alleen van zeggen
Dat van der Wijck al terstond eene andere opinie had over den zetel
des bestuurs (die v. d. Bosch te Kedjiwanvan der Wijck te Brambanan
wilde plaatsen), maar volstrekt niet ongenegen bevonden werd, om te
metselen naar het B'sche systeem;
Dat men, 8 jaren 11a de aanneming daarvan, reeds begon te begrijpen,
dat er op een te groote voet geleefd werd, en von Gagern uitzond, met
opdracht om te bezuinigen.
Von Gagerndie volgens de Roo in zóóverre eenig nut heeft verricht,
dat hij overal het snoeimes inzette, ontnam aan het systeem v. d. l'osch-
v. d. Wijck, door het doen vervallen der forten aan den grooten weg,
der versterking aan de Merakbaaien die van Batavia, een gedeelte van
z'n uitgebreid karakter; hij deed de, onzes inziens hoogst gevaarlijke con
cessie van eene tijdelijke verplaatsing van 't bestuur in oorlogstijdnaar