468
te kunnen doordringen, daar hij steeds door eene geringe macht van den
verdediger, die een overvloed van stellingen te kienen heeftkan worden op
gehouden. Eens in het gebergte, zal de vijand met nog grooter hinderpalen
te kampen hebbenzoowel omdat het terrein moeielijker wordt en de te
nemen stellingen zullen vermenigvuldigen, als door zijne verwijdering'
van de oorlogsmagazijnen, welke meer dan waarschijnlijk in de nabijheid
van het strand opgeslagen zijn.
Alleen de baai van Amboina uitgezonderd, leveren de kusten van Banka,
Billiton, Madura, Timor, Amboina en Banda weinig veilige ankerplaat
sen en punten, geschikt voor ontscheping, op; ook het terrein is, evenals
op Java en Sumatra van dien aard, dat de verdediger met geringe macht
zich kan staande houden.
j. Hulpbronnen.
Op Java, Madura en Sumatra's westkust zijn deze in overvloed voor
handen, zoowel wat voedingsartikelen als middelen tot vervoer betreft;
brandstoffen, bouwmaterialen, verschillende soort van olie tot verlichting
ol huishoudelijk gebruik leveren ook de andere eilanden op, terwijl het
planten-en het delfstoffenrijk overal zeer rijk vertegenwoordigd zijn.
Wat levensbehoeften aangaat, worden deze in ruime mate voortgebracht;
de opbrengst van rijst is voldoende voor de behoefte; om deze niet te
doen verminderen, zou het evenwel raadzaam wezen, minder land dan
thans het geval is, te bezigen voor aanplant van koffie, suikerriet, indigo
of tabak; daarentegen kon aan de katoenteelt meerdere uitbreiding gege
ven worden.
Verschillende soorten aard- en boomvruchten, die in dit klimaat te huis
behooren, levert het land in groote hoeveelheid op: Europeesch ooft vindt
men zeer schaarsch en wordt alleen in hoog gelegen landen aangetroffen:
in het Teiigersche gebergte wordt zelfs tarwe gevondendoch in zeer kleine
hoeveelheid, maar ik geloof wel, dat, indien meer moeite tot den graan
bouw aldaar en elders, in streken van gelijke temperatuur, besteed werd,
dit zeer goede uitkomsten zou geven; evenzoo zoude het met de aardappe
lenteelt en den wijnbouw gesteld zijn.
[11 oorden, geschikt tot kweeking van wijnstok en granen, zal ook eeue
kolonisatie van Europeanen mogelijk zijn; alvorens echter hiertoe over te
gaan, dienen eerst goede proeven'te worden genomen; later kan het wel
zijn, dat ik hierop terugkom, maar om nu niet te ver van ons onderwerp
af te dwalen, zullen wij daaromtrent niet verder uitwijden.
Hoornvee wordt in de koloniën in vrij groote hoeveelheid gevonden,
zoo ook varkens en pluimgedierte; evenwel laat het zich aanzien dat, na
