567
kleine legers ontzettend groote benden ruiterij en pietaille versloegen (ik
bedien mij van liet smaad»oord onzer Eransche baronnen voor liet voetvolk).
Omstreeks dit tijdstip maakten de Westerlingen van liet buskruit, eene
oude uitvinding van liet Oosteneene bepaalde aanwending in den oorlog.
Er was een gemengde tijdwaarin de twee wapeningen verbonden werden,
maar eindelijk, naarmate de nijverheid in bekwaamheid toenam, werden de
nieuwe wapenen verbeterd, en toen zij de lans van den ridder, den voet
boog en de wapenbijl naar het gebied der oudheden hadden verdrongen,
traden de nieuwere krijgskunst en de nieuwere veldheeren op. Velen
maakten zich een1 grooten naamhetzij in de worsteling tusschen Karei
V en Frans I, hetzij in den godsdienststrijd, dien de hervorming deed
.ontbranden, maar zij zijn de voorgangers en de leermeesters geweest van
de krijgsoversten der volgende eeuw, onder wie ik, bij voorkeur, Gustaaf
Adolf en Turenne zal aanhalen. Eindelijk wordt de ISe eeuw geheel
gevuld door de groote figuur van Erederik II, die ons tot onzen tijd
voert, tot de krijgslieden van de omwenteling en tot Napoleon.
Gewoonlijk dragen de groote krijgslieden, die de geschied rollen met
hunne heldenfeiten hebben gevuld, allen dien stempel van geslaagd te zijn
in die operaties, waarvan de uitvoering voor hen was weggelegd; als zij
tegenspoeden ondervonden hadden, zijn deze slechts gedeeltelijk en voor
bijgaande geweest, slechts dienende, om de hulpbronnen van hunnen geest
en hunne werkelijke meerderheid te beter in het licht te stellen. Even
wel is er in de oudheid een zeer bekwaam veldheer, ik heb hem reeds
genoemd, Hannibal, die, na verpletterende overwinningen, eindigde met te
bezwijken onder de slagen van Scipio. Napoleon biedt ons eene dergelijke
geschiedenis aan: eerst ongehoord gelukkige uitkomsten, legers in een en
kelen dag verstrooid, hoofdsteden veroverd, monarchieën geschokt tot in
haie grondvesten; daarna tegenspoeden, ook ongehoord, verloren legers,
onherstelbare rampen, Parijs tweemalen ingenomen, en tweemalen de kei
zerlijke troon omvergestooten. Zonder te onderzoeken, of de nederlagen
van Hannibal niet hare verklaring hebben, of hij alles deed, wat een ge
neraal moest doen hetzij toen hij het hulpleger in de pan liet hakken,
dat zijn broeder hem te gemoet voerde, hetzij toen hij den slag van Zama
leverdein plaats van tegenover Scipio de tactiek toe te passendie de
dralende Fabius met zoo goeden uitslag tegenover hem, Hannibal, had
toegepast; zonder, zeg ik, in die oude geschiedenis te treden, betreed ik
de geschiedenis van onzen tijd, om na te gaan, hoe het komt, dat Napoleon
twee zulke tegenovergestelde tijdperken heeft, het eene van geluk, het
Littré verraadt door het voorbijgaan van Maurits, Tufenne's leermeester, dat hij een
Frausehinan is. tj_
