294
artillerie iu sommige perioden van het gevecht even daadwerkelijk op,
en kon men alleen met een overmachtig vuur van dat wapen aan
de kans der overwinning denken. De paradebewegingendie de
infanterie volgens hare reglementen op het slagveld moest uitvoeren,
traden geheel op den achtergronden de kompagni.eskolonnes met
uitgebreide tirailleurliniën schenen de voorboden te zullen worden
van eene geheel nieuwe tactiek. Met deze nieuwe tactiek zoo
dachten sommigen had Pruisen het oostenrijksche leger, dat bo
vendien geen achterlaadgeweren had en slecht aangevoerd werd, ver
slagen. En onlangs moest-tegen de verwachting van velen ook
het fransche leger voor het pruisische onderdoen
Pruisen had zijne overwinningen weten voor te bereiden door de
gedurende den vrede uitgevoerde werkzaamhedendoor de goede or
ganisatie zijner legermacht en door de deugdelijkheid zijner krijgs-
instellingen. De lezing van de ïtougemont's artikel in de Revue
des deux mondes van Januari 1871, getiteld: wVarmee prussienne
en 1870", en de meesterlijke vertaling van Schade van Westrum,
van Chesney's artikelen in de Edinburgh review: «de fransche le-
gerorganisatie en de militaire ontwikkeling van Pruisen", geven ons
recht tot bovenstaande bewering. Pruisen had die overwinningen
ook weten voor te bereiden door het onderricht in alles, wat ge
noemd kon worden eene handeling te verrichten of een bevel uit
te oefenen. Men had ten voordeele van het leger partij getrokken
van de nieuwste uitvindingen op het gebied van wetenschap en indus
trie. Pruisen had zich aanhoudend bezig gehouden met de voorbe
reiding van zijn leger en deinsde voor geenerlei opoffering, arbeid,
ja zelfs budget-bezwaar, terug, om dat leger zoo geschikt mogelijk
te maken, opdat het de rol zoude spelen, die het—door Bismarck's
staatkunde was voorbehouden. Pruisen, dat niet in de gelegenheid
was, de school des oorlogs te bezoeken, bestudeerde met inspan
ning alles, wat de nieuwe uitvindingen leerden kennen, de wij
zigingen die de toepassing zoude kunnen te weeg brengenen de
voordeelendie daaruit zoowel voor den aanval als voor de ver
dediging zouden kunnen voortvloeien. Pruisen had sedert lang
zonder schroom de geheele bewapening van het leger veranderd, en
de middelen bestudeerd, om het gebruik der spoorwegen en van den
electrischen telegraaf in den oorlog toe te passen. Pruisen had zijne
administratie, zijne manoeuvres, zijne transportmiddelen, zijne am
bulance, zijne intendance, enz. enz. volmaakt. Pruisen eindelijk
had zich bijna grondigen tot in de kleinste détailsmet de aard-
