338
De omvaug en belangrijkheid van het te behandelen onderwerp
maakten het noodig, de stof in onderdeden te splitsen, die, op
zich-zelf en in onderling verband beschouwd, de bedoeling des stel
lers zooveel mogelijk weergeven.
Treden wij, bij wijze van inleiding, voor een oogenblik van het
uitsluitend militair gebied af, om U onze meening te ontvouwen
«dat, in het algemeen, de taak van het gezag al meer en meer
//ingewikkeld en moeielijk wordt."
Wetenschap en beschaving, die kinderen des tijds, gaan hand aan
hand rusteloos voorwaarts.
Zij verbreken langzaamdoch met onweerstaanbaar geweldde
kluisters van onkunde en bijgeloof, ons door voorgeslachten nagelaten,
en ontwikkelen bij den meusch, met toenemende kracht, zoowel het
bewustzijn van eigenwaarde, van persoonlijke vrijheid en het bezit
van persoonlijke rechten, als den afkeer van moreelen dwang en
dienstbaarheid
Vrijheid, vrijheid is de leus der eeuw, vrijheid van geweten, vrij
heid van denkwijze, handelen, doen en laten.
De tijden zijn voorbij, waarin het volk, zonder onderzoek of te
genstand, het hoofd onderdanig boog voor den wil en de bevelen
van de overheid.
Edele geboorte, hooge maatschappelijke positie zijn alléén niet
meer genoeg, om zich te doen eerbiedigen en de menigte lijdelijk
te doen gehoorzamen; thans vordert men rekenschap en verantwoor
ding van elke daad van gezag en eiseht, bij allen die over anderen
zijn gesteld, en te meer nog naarmate zij hooger geplaatst zijn, een
zedelijk overwicht, dat zich alleen door meerdere wetenschappelijke
kennis en beschaving en andere uitstekende moreele hoedanigheden
kan vestigen.
Die richting des tijds heeft onmiskenbaar hare goede zijden.
Zij voert een onafgebroken strijd tegen willekeur en verkrachting
van het recht, tegen het nepotisme, gunstbetoon en andere gebre
ken van een autocratisch bestuur.
Aan haar is het te danken, dat, geleidelijk bij alle beschaafde
volken, mildere beginselen in de uitoefening van het gezag en der
rechtsmacht op den voorgrond zijn getreden, en de overoude ge
bruiken en traditiën van brutaal geweld al meer en meer worden
verdrongen, of althans, waar zij nog worden aangetroffen, hooge
afkeuring ondervinden.
