De minder verlichte volksklasse, die zoo gaarne de gebreken der
andere standen overneemt en zoo gaarne, zonder verder onderzoek,
naar de taal der vrijheid luistertvoegt zich lijdelijk naar het ge
geven voorbeeld en schaart zich gemakkelijk aan de zijde der oppositie.
Aan het denkbeeld van persoonlijke vrijheid en rechten wordt
allicht eene ongeëvenredigde uitbreiding gegevenwordt ook het be
wustzijn van eigenwaarde te hoog opgevoerd waardoor zij in
eigenwaan ontaardt, die als van zelve geringschatting der waarde en
verdiensten van anderen in zich sluit dan vermindert gaandeweg
het gevoel van ondergeschiktheid en houdt eindelijk geheel op te
bestaanmen komt voor zijne ware of vermeende rechten met alle
macht op, doch bekommert zich minder om zijne verplichtingen, er
ontstaat eene neiging om de keten der maatschappelijke orde te ver
breken en wij zien de spreuk: //geeft den keizer wat des keizers is'"
en met haar den eerbied voor het gezag verloren gaan.
Frankrijk, door velen het brandpunt der beschaving geacht, heeft
ons nu gedurende eene eeuw het voorbeeld van dergelijken toestand
gegeven.
Wij willen de gebreken en tekortkomsten der zich opvolgende
regeeringen gedurende dat tijdvak niet verbloemendoch wij zagen
er het volk steeds gretig het oor leenen aan opruiers en aanstokers
tot verzet, tot ondermijning van het wettig bewind.
Noch republiek, noch koningschap of keizerlijke waardigheid ble
ken tegen dien aandrang gestand al waren zij niet lang te voren
door den wil des volks plechtig uitgeroepen.
Vroeger waren het Danton, Marat, Robespierre en anderen, die,
op welke wijze dan ook, aan het bewind kwamen; thans is het ge
noeg, dat een Jules Favre, een Gambetta, een Rochefort zich aan
het hoofd der beweging stellenom het staatsbestuur omver te wer
pen en zich-zelven met het hoogste gezag te bekleeden.
Het is waar, dat de omstandigheden lang niet dezelfde zijn en
dat bijv. de guillotine thans niet werkt; doch zoo dit voor meerdere
beschaving pleit, de tegenwoordige toestand bewijst niets voor de
zedelijkheid; de volksleiders laten nu hunne tegenstanders eenvoudig
op groote schaal fusilleeren, een middel, om zich van zijne antago
nisten te ontdoen, dat meermalen in Frankrijk is waargenomen.
Doch niet alleen bij de Franschen is de u vorenomschreven zucht
tot verzet waar te nemenmen ziet er in alle beschaafde landen
de kiemen van, hier meer daar minder ontwikkeld, al zijn de oor
zaken dikwerf verschillend en de gevolgen niet overal even bloedig.
340