72
De galvanometers zijn ook wel verticaal; dit geschiedt door een
geschikt tegenwicht aan de naalden te bevestigen. Bij de militaire
telegrafie gebruikt men altijd verticale galvanometers.
De galvanometer is volkomen geschikt om de aanwezigheid van
stroomen aan te toonen. Men bevestigt de draden der batterij aan
de koperen stangen; bestaat er een el. stroom, dan loopt die onder
een magneetnaald door een draad; en volgens Ampere's wet moet de
naald afwijken.
Om de juiste sterkte van stroomen te meten, moet men tafels
berekenenzoodat uit het aantal graden van den afwijkingshoek, door
de naald doorloopen, de stroomsterkte te lezen is. Deze afwijkings
hoek mag zekere grens niet overschrijden. Hoe het opmaken dier
tafels geschiedt, valt buiten onze beschouwing.
Men ziet hieruit het verband van magnetisme en electriciteit, en
het gebruik, daarvan gemaakt.
!N"u is men verder gegaanen heeft wetten opgespoord van den
invloed, dien beweegbare stroomen op elkander en op magneten hebben,
en dien de aarde op verticale en horizontale stroomen uitoefent.
Bij die proeven zag men, dat de stroomen niet alleen op mag
neten, maar op alle magnetische stoffen werken. Windt men toch
eene met zijde omwonden koperdraad om een stalen staaf, in een
glazen buis geplaatst, en gaat er slechts een oogenblik een stroom
door dien draad, dan wordt de stalen staaf reeds sterk magnetisch.
Op die wijze is het gelukt, de sterkste magneten te vervaardigen,
die onder den naam van electro-magneten bekend zijn.
Daartoe nam men stukken week ijzer, meestal in den vorm van
een hoefijzer.
Om de beide beenen van dat hoefijzer windt men verscheiden
malen met zijde omwonden koperdraad, zoodanig, dat die beenen
twee klossen vormen. Gaat nu de stroom door dien koperdraad, dan
wordt het ijzer sterk magnetisch. Wordt de stroom afgebroken, dan
verliest het ijzer, zoo het zuiver is, al zijne magneetkracht, door
zijn gemis aan coërcitiefkracht.
Men maakt ook veel electro-magnetendie uit drie stukken be
staan. Deze gebruikt men bij de later te beschrijven telegrafeer-
machines. Zij bestaan uit twee weekijzeren cilindersde een linksom,
de ander rechtsom met koperdraad omwonden, en uit een weekijzeren
anker, dat, door middel van sterke schroeven, die cilinders verbindt.
De kracht dezer magneten kan verbazend groot gemaakt worden,
en hangt af van de stroomsterkte, van' het getal schroefvormige
