253
uitgezochte wapenplaats zal zeer gemakkelijk iu de lucht komen te
liggen, of men zal de bijna ironieke vertooning zien, dat zij juist
de grootste handelsplaats van het land met de ergste schreeuwers
omvat, gelijk b. v. Antwerpen. Overigens hadden de Belgen in hunne
bijzondere omstandigheden volkomen gelijk door aan eene centrale
verzamelplaats met vrije gemeenschap in den rug de voorkeur te
geven boven tal van zwakke en verouderde plaatsen.
Wat nu de goedkoopheid van eene afgezonderde versterkte leger
plaats betreft, zoo valt bij hetgeen reeds gezegd werd omtrent de
kampen in de nabijheid van groote steden nog te voegenwel is
de grond om de groote steden altijd duurder dan op grooteren
afstaud, maar het verschil is niet zoo aanzienlijk als door sommigen
vermoed wordt, als men slechtswat ook in een ander opzicht voor-
(leelig is, de nieuwe forten en versterkingen van de stad zoo ver
mogelijk vooruitschuift. Bovendien moet, iu elk geval, bij eene
verschanste legerplaats voor wegen, pleinen en dergelijke meer terrein
worden aangekocht dan bij eene staden eindelijk maken de kosten
voor het aanschaffen van grond altijd slechts het kleinere gedeelte
van de geheele som voor den bouw uit, terwijl de werkelijke kosten
voor het bouwen door mededinging en andere omstandigheden in
groote plaatsenhij gelijke degelijkheidmeestal goedkooper uit
vallen dan in kleine.
Maar in elk geval moet omtrent de zienswijzeden minst hard-
nekkigen tegenstand van den zwakkeren oorlogvoerende kortweg als
zijn wijste gedrag te beschouwen, nog worden opgemerkt, dat het
lot van de staten en volken ook nog door andere regels beheerscht
wordt dan alleen die van het Italiaausch boekhoudenen dat voor
den staat, gelijk voor den enkelen mensch, ook nog heden het
oude woord van toepassing is: r/De verstandige zoekt geene onder
handelingen maar vecht door". Niet de Karthagers hebben de
wereld veroverdmaar de Komeinen.
Bijna altijd is het doorvechten van een1 oorlog met aanwending
van al de krachten tot de geheele onderwerping van den zwakkere
of tot de werkelijke afmatting van den slechts onbeduidend sterkere
voor heide partijen te verkiezen boven een1 geveinsden vredewaar
van slechts partij wordt getrokken om adem te halen voor een1
nieuwen oorlog, waartoe de lust nog niet is uitgedoofd. Zelfs bij
zware tegenspoeden is voor de latere kracht van een1 staat de ze
delijke winst uit een1 roemvol en hardnekkig, al is het ook onge
lukkig, voortgezetten oorlog grooter dan het geledene stoffelijke
