469
zedelijk; Frankrijk was het niet. Pruisen had schijnbaar de schoonste
rol, omdat wij de aanranders waren. Deze staat van zaken legde
ons eene verdedigende houding op. Men moest beginnen met de
passen in de Vogesen te verschansen-, vooral dien van Savernet
zoo gemakkelijk te verdedigen, het hoofdkwartier te Chalons lateu,
en Frankrijk tijd gunnen om zijne nieuwe legers te organiseeren
in plaats van alles te wagen door eene onverschoonbare overijling.
Andere oorzaken van onvermijdelijke nederlaag: bijna al onze ver
sterkte plaatsen waren in een' slechten toestand, zij misten buiten
werken, geëvenredigd aan de dracht van het nieuwe geschut. Bij
alle wapenen hadden gewichtige hervormingen moeten worden inge
voerd; de krijgstucht had men moeten, moest men althans nu,
versterken, de koelbloedigheid oefenen, de manoeuvres beter regelen^
de verspilling van kruit vermijdenden soldaat oefenen in het
marcheeren, om zeker te zijn "die groote omtrekkende- bewegingen te
kunnen verrichten(lie tegenwoordig bijna altijd over het winnen van
een slag beslissende lichte ruiterij uitbreidenden zoo belang
rijken dienst der voorposten verbeteren door dien aan haar op te
dragen; groote afzonderlijke cavalerie-korpsen hebben, om daarvan
naar de behoeften partij te trekkenmeer zelfstandigheid en beweeg
baarheid geven aan de artillerie der divisiën; de lasten van de
infanterist verlichtende belemmeringen van meer dan ééne soort
verminderen, te beginnen met de tente-abri\ ons verderfelijk stelsel
van kampeeren afschaften, enz. Eindelijk, de twee grootste oorzaken
onzer ongelukken zijn de tuchteloosheid en het gebrek aan onder
richt, en de maarschalk besluit met te herhalen: "het is onontbeerlijk,
dat de kennis van de aardrijksbeschrijving verspreid worde onder
onze officieren en onderofficieren."
Na deze algemeene beschouwingen wordt het werk gesplitst in
driedeelen, die aan de tijdsorde beantwoorden Augustus, September
en October 187Ü, gevolgd door zeker getal bewijsstukken en ver
gezeld van zeer zorgvuldig uitgevoerde kaartendie ons in staat
stellen dag voor dag de bewegingen van de twee legers te volgen.
Vooral in het eerste van deze drie hoofdstukken moet men het
militaire gedrag van den maarschalk bestudeeren. Men zal zien,
hoe hij zich verdedigt omtrent de verschillende punten, waarop men
hein verwijt te kort te zijn geschoten of in doorzichtbf in vastbe
radenheid, of in wilskracht, of in goede gezindheid.
Het eerste toe te lichten geschil heeft betrekking op den dag van
6 Augustus. Het komt er op aan te beslissen, wie verantwoor-
