471
steeds, per telegram, uitdrukkelijke bevelen. Maar men moet zeggen,
dat, althans in dezen oogenbhk, die bevelen werden ingegeven door
een helder inzicht in den toestand, en men kan niet anders dan
betreurendat de maarschalk er zich zoo weinig en zoo slecht naar
gedragen heeft. Hij verklaart zelf, dat Napoleon er op aandrong-,
de troepen zoo spoedig mooglijk op den linkeroever van de Moezel
te doen overgaan.
Deze beweging werd zoo duidelijk aan de hand gegeven door de
omstandigheden, zij was blijkbaar van zoo beslissend gewicht, dat
men moeite heeft te gelooven, dat de maarschalk, die krijgsman van
zoo veel oudervinding en van zoo geroemde geestkracht, een'oogen-
blik heeft kunnen weifelen alles te ondernemen om ze gelukkig te
volvoeren. Van waar komt het, dat hij deze operatie, waarvan het
geluk van Frankrijke leger afhangt, met eene in het oog loopende
slapheid volbrengt? Op Verdun terug trekken, was de hand
reiken aan het leger van Mac-Mahon en achter de Moezel eene
dichte massa van flinke troepen vormen; dat was, in één woord,
doen, wat de maarschalk zelf betreurde, dat men niet in het begin
vau den veldtocht gedaan had. Bij gebrek aan militair verstand
schreef het gezond verstand dit gedrag voor als de eenige kans van
redding, die overbleef. Bovendien ontbrak het den maarschalk niet
aan waarschuwingen. Hij zelf haalt twee of drie dépêches van den
keizer aandie hem dringen de Moezel over te gaan.
De keizer zendt hem ten laatste een telegram van de keizerin,
"dat bewijstwelk gewicht de vijand er aan hechtdat ivij niet
op den linkeroever overgaann 'Daarvoor moet men dus alles doeti",
voegt hij er bijnen zoo gij meent eene aanvallende beweging te
moeten uitvoerenlaat er u niet zoo door meeslependat gij den
overtocht niet kunt volbrengen. Wat de verstrekkingen betreft,
men zal ze op den linkeroever kunnen doen door in gemeenschap te
blijven met den spoorweg." Tegen al deze dringende verzoeken
stelde de maarschalk zwarigheden over in de uitvoeringhoofdzakelijk
iet gebrek aan bruggen en den sterken was van de Moezel.
"Kortom, ondanks al den spoed en den ijver, waarmede de wan
orde hersteld werd, veroorzaakt door den was van het water, was
bet niet mooglijk de beweging aan te vangen vóór den morgen van
den 14'ien en nog wel zeer laat. Het 3e korps, dat het centrum
der linie innam, moest den terugtocht dekken. Verliezen van tijd
eo atstand waren de redendat het laatste gedeelte van dit korps
zich nog in zijn kampement bevond toen het reeds sinds lang afge-
