481
;e geven, maar als wij geen munitie hebbenis het klaardat wij
niets kunnen doen.
//Het leger moest dus onder Metz blijven", besluit de maarschalk-
schrijver, als verlicht door de beslissing, die men in zijne plaats
genomen heeft.
Twee dépêches echter, die hij den 29*ten en 30stea ontvangt, en
die hem de nadering van Mac-Mahon bevestigendwingen hem om
weder tot handelen over te gaan. Van daar de ontmoeting bij Sainte-
Barbe op den 31stel1 Augustus, die den Rranschen meer dan drie
duizend man kostte, en afliep gelijk de vorige. Hier, gelijk boven,
antwoordt de maarschalk slechts met stilzwijgen op de tallooze aan
merkingen, die zijn gedrag gedurende het gevecht heeft uitgelokt.
Over de zending van Regnier en Boyer en de onderhandelingen
zullen wij niets zegden, als minder te huis behoorende in een uit
sluitend krijgskundig tijdschrift.
Misschien komen wij na het vounis op den maarschalk terug. Hij
is nu een beschuldigde, die voor een krijgsraad terecht staat.
Hooren wij ten slotte Littré (November 1871):
«Welke is uwe bevoegdheid?" zal men dadelijk zeggen//en welk
recht hebt gij om een oordeel te vellen Mijne bevoegdheid is
nuldit stem ik toe, en ik zou niet in staat zijn eene escouade te
kommandeeren en ze te doen exerceeren. Toch houd ik vol, dat een
man met gezond verstand, gewoon aan geschiedkundige studiën, met
de verhalen der twee partijen en de uitkomst voor zich, in staat
is, uit zijn studeervertrek, krijgsverrichtingen te beoordeelenin
zoo verre zij eene goed of slecht gespeelde schaakpartij zijn.
Uit dit gezichtspunt heb ik, met het boek van den heer E. J.
iu de handhet gedrag van den maarschalk Bazaine te onderzoeken
ia drie hoogst gewichtige omstandigheden: vooreerst, toen hij voor
Verdun werd afgesneden en zijne gemeenschap met het overige
Frankrijk verloor; vervolgens, terwijl de maarschalk Mac-Mahon den
gevaarlijken marsch naar Sedan ondernam; eindelijk, gedurende de
insluiting van Metz en naar mate de hongersnood toeneemt.
Dat zijn de drie tijdperken van het groote drama, waarin de
maarschalk Bazaine heeft voorgezeten. Bij elke dezer drie veran
deringen van den toestand kon de toekomst gewijzigd worden
uiet afgesneden, behield de heer maarschalk voor Erankrijk een
sterk leger; handelende om met Mac-Mahon samen te werken, ver
minderde hij de gevaren van zijn' wapenbroeder; de insluiting ver
storende, verminderde hij de gevaren voor zijn land.
21
