484
wordenniet door de nederlaagmaar door het geheele verlies van
de twee eenige legersdie Frankrijk had. Laat ons ziendoot
welke handelingen deze twee legers verloren zijn gegaan.
Na de drie groote tegenspoeden (van Mac-Mahon en Frossard)
in het begin van den veldtocht, trok het leger, verwonnen, maar niet
afgesneden (gij zult aanstonds zien, welk onmetelijk verschil er be
staat tusschen verwonnen en afgesneden te worden), op Metz terug,
en de maarschalk Bazaine voerde er het bevel over. Het was toen
weder genoeg georganiseerd om veldslagen te leverengetuige Borny
en Kezonville (14 en 16 Aug.) De Duitschers, die over veel ster
ker strijdmacht beschikten, (wel te verstaan door hunne versnelde
marschen na den 16den, Fr.) vatten het beslissende plan op,
niet om het Fransche leger te verslaanmaar om het in te sluiten.
Dat de maarschalk Bazaine het voornemen van zijne tegenstanders
vermoed heeft of niet vermoed heeft, doet weinig ter zake; de
dringendste zorg was zijn leger in veiligheid te brengen, ik wil
zeggen, de gemeenschap met Frankrijk te behouden. Een afgesne
den leger was tot niets goed meer, daar het niet met de andere
korpsen in verbinding kon treden; het was bestemd om ten slotte
in handen van den vijand te vallen, en strekte voortaan slechts om
tijdelijk zeker gedeelte van diens strijdkrachten bezig te houden.
De opperbevelhebber moest dus tegen eiken prijs, te gelegener tijd,
den terugtocht aannemen, al kostte het hem ook een' slag, ja, zelfs
eene nederlaag, want het overschot van een leger zou nog gediend
hebben voor de verdediging. Men moge zeggen wat men wil over
de vertraging van de bewegingen; het is een feit, dat men zicli
ophield, toen de grootst mogelijke spoed dringend noodzakelijk
bleek; de terugtocht op Verdun werd afgesneden; daar werd de
eerste daad gepleegd, die Frankrijke ondergang ten gevolge had.
De maarschalk Bazaine heeft geschrevendat hij het gevecht bij
Borny gewonnen had. Het zij zoozeker zouden de Duitschers het
gelukken hunner strategische beweging tegen een nog vrij wat
duurderen prijs gekocht hebben. Toen men te Parijs, na het eerste
rumoer over de veldslagen van Borny en Rezonville wistdat het
leger afgesneden was van Verdun en ingesloten onder Metz, begre
pen allen, die angstig de gebeurtenissen volgden, dat deze overwin
ning erger was dan de bloedigste der nederlagenwant zij leidde
rechtstreeks tot eene overgaaf.
Na den slag van Gravelotte of Saiut-Privat (18 Aug.) moest de
regering een besluit nemen in den dreigenden toestand. Van de