den steen gefixeerden heeft men van de kaart eene door den
graveur te volgen getrouwe afbeelding verkregen.
Vooral bij de cliromo-litliographie is de toepassing van dit procédé
van onmiskenbaar nut.
Ter reproductie der verschillende kleuren toch zijn verschillen
de steenen benoodigden is het een eerste vereischte, dat de op
die steenen voorkomende teekeningen volkomen overeenstemmen. Dit
doel nu wordt door de, voren omschreven, photographische décalque
geheel bereikt; wijl men, door hetzelfde cliché achtereenvolgend op
de verschillende steenen af te drukken, wiskundig zuivergelijk en
gelijkvormige teekeningen verkrijgt.
Op eiken steen wordt slechts dat gedeelte gegraveerddat door de
bijzondere, bij dien steen te bezigen kleur moet worden teruggegeven.
De fraaije chroino-lithographische kaarten der residentien van Java,
vervaardigd bij de topographische inrichting te 's Hage en waarvan
de décalques op voormelde wijze op de steenen zijn overgebracht,
getuigen voor het prachtige resultaat, dat met dit procédé kan wor
den verkregen.
Doch ook in andere opzichten verdienen die kaarten onze bewon
dering, en, alhoewel vallende buiten het gebied waarop ik mij bij
deze verhandeling had voorgesteld te bewegenvermeen ik het wel
der moeite waard, ook hierop met weinige woorden uwe aandacht
te vestigen.
Chromo-lithograpliie
De reproductie van eene zeer gedétailleerde, en met verschillende
kleuren en nuances bewerkte kaart vereischt in den regel tal van afdruk
ken, daar, behoudens enkele uitzonderingen, elke nuace afzonderlijk
moet worden afgedrukt.
Niet zelden werden dan ook vroeger vele nuances bij de repro
ductie achterwege gelaten, ten einde het aautal der benoodigde af
drukken tot een minimum te reduceeren.
Dit nu is met dete 's Hage vervaardigde chromo-lithographische
kaarten geenszins het geval; men heeft daarbij toch het middel ge
vonden, om alle verschillende nuances van ééne kleur, benevens de
omtrekken, middels een enkelen afdruk te reproduceerenen om
alle noodige kleuren door eene combinatie van geel, rood en
666
Vermoedelijk zal binnen kort in een tijdschrift worden medegedeeld, op wel
ke vleiende wijze deze kaarten in Europa worden beoordeeld.