103
Stieltjes gedaan, in verband met de overeenkomsten, met Engeland
gesloten en tot mijn leedwezen dit jaar goedgekeurd.
Ik wensch echter een tweede punt ter sprake te brengen, dat
daar zeer nabij ligt. Mij dunkthet zou eene ongelukkige houding
hebben, indien deze discussie over de Indische begrooting voorbij
ging, zonder dat de Regeering aan de Kamer eenige mededeelingen
deed omtrent de oorzaken der gebeurtenissen in Deli en den tegen-
woordigen toestand der expeditie aldaar.
Wij lezen in het verslag, dat de commissie van rapporteurs van
meening is, dat de tot nu toe ontvangen berichten omtrent de be
doelde onlusten genoegzaam aantoonen, dat daaraan niet te veel
gewicht gehecht moet worden.
Dat is eene volkomen subjective meening van de commissie, die
ik eerbiedigmaar ik zie volstrekt geen reden dat de geheele Kamer
er zich bij moet nederleggenvoor dat zij bepaalde inlichtingen
ontvangen heeft. Het woord //onlusten" is zelfs betwistbaar. Ik
denk, dat de commissie dat gebruikt heeft even als de Romeinen in
der tijd een oorlog met de Galliërs een twmultus noemden, in de
onderstellingen dat de Galliërs reeds hunne onderdanen waren. Maar
juist is het niet, want Deli is in den strikten zin geene bezitting
van ons. Het is dus eene soort van buitenlandschen oorlogdie
daargevoerd wordt.
Toen de agrarische wet in behandeling was, werd den Minister
de Waal gevraagd, wat door hem geadviseerd was in zake van de
goedkeuring der Deli-maatschappijdie ten doel had gronden in
erfpacht te nemen en te exploiteeren in het gebied van den Sultan
van Deli. Eenigszins uit de hoogte heeft de Minister daarop geant
woord
//Omtrent de toelating van personen, die namens die maatschappij
ter plaatse zelve de onderneming ten uitvoer moeten brengenzal
het Indisch bestuur het noodige te verrichten hebbenkrachtens het
contract met Deli, aan de Kamer bekend." Aan de Kamer is dat
contract natuurlijk bekend, maar het staat wellicht niet alle leden
voor den geest. Het punt, toen door den heer de Waal bedoeld,
kan niet anders wezen dan art. 7 van dat contract, hetwelk in
Augustus 1862 gesloten is en waarin voorkomt, dat de Sultan geen
vestiging van Europeanen in zijn gebied zal toelaten, dan met toe
stemming van den resident van Riouw.
Het schijnt nu, dat de toelating van Europeanen om daar indus
trie uit te oefenen (op zich-zelve natuurlijk een zeer loffelijk doel)
