117
is afgezet, er genezen zal", en Dr. Grellois voegt er in eene aantee-
kening deze droevige woorden bij: //Wel verre van te verminderen
heeft men overal het getal gekwetsten moeten vermeerderen"; ver
volgens, in eene tweede aanteekening //Deze sombere voorspellingen
zijn maar al te zeer verwezenlijkt geworden."
Dus, in Prankrijk's eerste vesting, met het een derde van het
korps officieren van gezondheid, ondanks de hulp van ijverige bur
gerlijke artsen, in eene stad, waarvan de burgemeester een verlicht
geneeskundige was, in eene stad, waaraan de Pransche soldaten den
naam hebben gegeven van Metz de Liefdadigeom door dezen eer
naam van hunne dankbaarheid te doen blijken is men verplicht
te bekennen, dat de geneeskundige dienst zijne taak niet heeft kunnen
vervullendat hijoverstroomd door zieken en gekwetstenzonder
gezag 'om zijne billijke eischen ingang te doen vinden, arme solda
ten in schuilplaatsen heeft moeten laten open voor den regen en
voor den wind, op stroo, dat maar al te zeldzaam ververscht werd
soldaten, ten strijde getrokken in de bedwelming, waarin zij ge
bracht waren door de beloften en de verwatenheid van een' troep
fortuinzoekers.
De gevolgen van dit gebrek aan goede regeling warenopeen-
hooping, verergering van alle ongelukken besmetting door veretteriug
van het celweefsel, en bij gevolg een sterfte-cijfer, dat, te Metz gelijk
te Parijs, tot een buitengewone hoogte gestegen is.
Men moet, bij een' nieuwen oorlog, niet meer zien, dat bij de
ambulances vele artsenhoe welgezind ookdoor onkunde omtrent
hunne rol, meer in den weg staan dan werkelijk van dienst zijn.
De pathogenie of studie van het ontstaan der ziekten, die zich in
de belegerde steden ontwikkeld hebben, zal ons tot gevolgtrekkingen
leiden, die, wat enkele betreft, het voorrecht zullen hebben onbetwist
baar te zijn. Yoor dit onderzoek zullen wij als gids kunnen volgen
Dr. Bouchardat, die reeds vroeger in de Revue scientifique een' be-
langwekkenden arbeid over de voeding gedurende het beleg van Parijs
heeft geleverd, en in zijn Annuaire thérapeutique een artikel geschre
ven rijk aan gewichtige bouwstoffenover den gezondheidstoestand
van Parijs en Metz gedurende de insluiting.
De heer Bouchardat meentdat men zich niet ver van de waarheid
verwijdert door aan te nemendat gedurende het beleg van de hoofdstad
het getal inwoners nagenoeg hetzelfde was als in gewone tijden. Zij,
die uit de buitenwijken eene toevlucht hadden gezocht, en de mobiele
gardes hadden de plaats ingenomen van hen, die Parijs verlaten had-
