195
deelen zijn zoo grootdat men inderdaad zou kunnen bewerendat
voortaanzonder spoorwegengeene goede oorlogvoering, meer mo
gelijk is.
In de laatste oorlogen is van die voordeelen een belangrijk ge
bruik gemaakt. Zoo werd, in 1864, het kommiesbrood der tegen
Denemarken strijdende troepen dagelijks geheel gebakken uit Berlijn
gezonden. In 1866 liepen dagelijks treinen naar Bohemen, om het
Pruisische leger van al wat er noodig was te voorzienen het is
zeker, dat de oorlog toen op geheel andere wijze had gevoerd moe-
j ten worden en wellicht ook een anderen uitslag had gehad wanneer
zulks niet mogelijk was geweest.
Yan even hoog belang als voor het vervoer van troepen en ma
terieel zijn de spoorwegen voor het transport der zieken en ge
wonden. Hoe daarvan in de oorlogen van 1866 en 1870 is gebruik
gemaakt, is bekend.
De evacuatie der zieken op grooten afstand van den vijand is
onvermijdelijk noodig; zij hebben daardoor rust, de eerste voor-
I waarde van herstelen door die evacuatie voorkomt men epidemiën,
welke anders, bij ophooping van zieken en gekwetsten, zeker ont
staan. Een goed verspreidingsstelsel is natuurlijk alleen mogelijk
i bij 't gebruik van spoorwegen; bij andere vervoermiddelen, vooral
I op Java waar zoo weinig goede waterwegen zijn, is het ondoenlijk,
j zoowel wegens materiëele bezwarenals omdat de patiënt een zoo lang
transport niet zou kunnen verdragendat stelsel in toepassing te
brengen.
De voorziening in de behoeften der zieken is door de spoorwegen
ten zeerste gebaat. Om dit aan te toonenbehoeven wij slechts in
herinnering te brengen dat door de Pruisische vereeniging tot ver
kenen van hulp aan gekwetste krijgsliedenna den slag van Sadowa
met één trein 50,000 ponden vleesch, 34,000 flesschen wijn, 1500
flesschen cognac, 20,000 paren pantoffels, 5000 flanellen huikbanden,
62,000 sigaren en andere behoeften werden verzonden.
Een en ander gaf Dr. Evans dan ook aanleiding tot de meening
dat de hulp in verschillende opzichten aan de zieken gedurende den
burgeroorlog in Amerika per spoortrein verleend, aan de Vereenigde
Staten een 100,000-tal mannen had bespaard.
De goede verpleging van den gezonden en zieken soldaat wordt
dus door de spoorwegen mogelijk gemaakt. De soldaat zal daardoor
phyziek en moreel gezonder zijn, de troep zal door een goeden geest
bezield blijven; het vertrouwen op zijne chefs zal den soldaat, die