608
nen en waardeeren de werken van dezen uitstekenden schrijver, de nauw
keurigheid zijner inlichtingende belangstelling, die hij weet in te boeze
men voor zijn verhaal, en de scherpzinnigheid zijner kritiek. Dit nieuwe
boekdeel heeft in geen enkel opzicht iets te benijden aan vorige, en het
talent van den schrijver is, gelijk men verwachten konop de hoogte
gebleven van de voor altijd gedenkwaardige gebeurtenissenwaarvan
hij het verhaal ondernomen heeft. Niets is meer belangwekkend dan
zijn gevoelen over de verschillend beoordeelde dagen van BornyMars-
Ia-Tour (Rezonville) en Gravelotte (14, 16 en 18 Aug.), ofschoon
dit oordeel in tegenspraak blijkt te zijn met de aangenomene denk
beelden over de onfeilbaarheid van den Duitschen generalen staf.
Werkelijk heeft misschien de openbare meening, altijd verblind door
het geluk, te dikwijls de volvoering van een vooraf beraamd plan gezien
in wat slechts de gelukkige inspiratie van het slagveld was en alzoo op
de credit-zijde van het hoofdkwartier gebracht, wat had moeten worden
toegeschreven aan de handeling op eigen verantwoordelijkheid van de
korps-chefs. Misschien ook gaat de heer Lecomte te ver in zijne zucht om
aan ieder zijn deel toe te kennen en verkleint hij het aandeel van het
algemeene plandat deze gelukkige toevallen zoo dikwijls heeft doen ont
staan en zoo vruchtdragend voor de Duitsche legers gemaakt heeft. In
allen gevalle moet menalvorens het laatste woord over dit onderwerp te
kunnen sprekenafwachtendat het officiëele geschiedverhaal van den
Pruisischen generalen staf ons den juisten tekst geleverd heeft van alle
bevelengegeven van den dertienden Augustus tot den eersten Sep
tember. Zoo lang zal elke gevolgtrekking, zelfs de meest waarschijn
lijke, altijd iets voorbarigs hebben, iets van eene gissing.
Zoo de heer Lecomte dit officiëele verslag niette zijner beschikking
gehad heeftheeft hij ten minste zorgvuldig geput uit alle bronnen,
die hem konden inlichten, zonder de geringste te verwaarloozen. Onder
de bronnen die van groote waarde zijn omdat zij het karakter dragen
van een rechtstreeksch getuigenis, bijgebracht door een bevoegd man
moeten wij het merkwaardige boek van den heer "V. D. noemen, over de
verrichtingen van het Rijnleger Ristoire de la guerre de 1870par
AD.officier dl état-major, avec planches, un volume). De initialen ver
bergen den naam van een geleerd staf-officier, in Frankrijk zeer bekend.
Naast zijn werk plaatst zich het eveneens belangwekkende boek
dat de persoonlijke herinneringen bevat van Dr. Ferdinand Quesnoy.
Campagne de 1870. Armee du IIhui, par le Br. Ferd. Quesnoy,
médecin principal de \<e classe a Varmée du Rhin, un volume).
Beiden hebben de operaties van dit even dappere als ongelukkige leger,
