172
Om eene krachtige werking der Regeering naar alle zijden te ver
krijgen, moet de zetel des bestuurs eene gevestigde plaats zijn, waar
zicli door den tijd alle belangen concentreereudaardoor alleen be
komt deze werking langzamerhand een geregelden gang.
De hoofdplaats kan in oorlogstijd niet plotseling geïmproviseerd
worden, maar dient in vredestijd reeds té bestaan; te meer, omdat
in een aangevallen land van de werking eens bestuurs, hetwelk bij
nadering des vijands de wijk zou moeten nemen, weinig kracht te
verwachten is.
Welke voorbereidingen men ook treffen moge, de verplaatsing van
eenen bestuurszetel zal altijd eenigen tijd vorderen.
Te Batavia, welke plaats aan de eerste en meest onvenvachte aan
vallen is blootgesteld, en nooit zoodanig versterkt en verdedigd zal
kunnen worden dat de vijand haar niet kan bezetten of afsnijden,
mag de bestuurszetel nimmer gevestigd blijven. Wanneer wij dus
toch tot eene verplaatsing moeten besluiten, dan is het voorzeker
raadzaam maar in eens de beste plaats te kiezen, en niemand zal ont
kennen, dat deze in het centrum onzer verdediging gezocht moet
worden.
Buitendien deelen wij de door Von Gagern aangevoerde bezwa
ren niet.
Mochten er inderdaad politieke bedenkingen tegen eene verplaat
sing naar de Vorstenlanden bestaan, dan kieze men een punt daar
buiten gelegen b. v. het door Von Gagern zelf voor eene tijdelijke
verplaatsing aangewezen Poerworedjo. Deze plaats, op onzen terug-
tochtsweg gelegen, kunnen wij met behulp van veldversterkingen
achter de Progo en de Bogowonto geruimen tijd tegen aanvallen van
de noordzijde verdedigen, en is zeer voordeelig geplaatst oin de ver
dediging van Tjilatjap te ondersteunen. De meening, dat het gouver
nement alleen te Batavia in het midden der groote belangen zou
gevestigd zijn, zou slechts dan opgaan, wanneer die belangen daar
geconcentreerd waren; dit moge ten tijde van Von Gagern in een
zeker opzicht het geval geweest zijnomdat Batavia toen nog de
hoofdstapelplaats was der gouvernementsproducten, nu tegenwoordig
de handel meer en meer vrij geworden is, en Soerabaja en Semarang
eveneens belangrijke handelsplaatsen geworden zijn, is dit zeker niet
meer zoo, en kan men Batavia niet meer het centrum noemen.
In verband met de verbeterde gemeenschap, en vooral wanneer er
eens spoorwegen zijn, is Poerworedjo dan ook met het oog op de
de zuidkust veel beter gelegen. Gelijk wij repds zeiden, zullen, bij
