I
223
Trochu zegt, meer een slachtoffer dan een medeplichtige geweest.
Met de mannen van aanzien en met zijne hoogste aanvoerders werd
het tegenover de regeeringloosheid gesteld. Men wond dat leger
door allerlei overdreven voorstellingen opmen zeide hetde vrij
heid staat op het spel, geef uwe kracht aan het wettig gezag. En
het leger liet zich opwinden, zooals zich vele menschen laten doen,
en het zag met zoovele anderen niet in, dat de herstelling van dat
gezag met de vernietiging der zedelijke orde, de vernietiging van
't geheel was
Na Sadowa bevreesd zijnde, dat zijn vermoeden eenmaal waarheid
zoude worden, dat het Keizerrijk, den merkbaren tegenzin van de
natie voor den oorlog beheerschendehet land in een noodlottigen
krijg zoude dompelenwaarvoor het in geen enkel opzicht gereed
was, schreef Trochu zijn Armee Franqaise en 1867. Het doel van
dat werk was, aan te toonendat het Pruisische leger het eenige
moderne oorlogswerktuig was, dat in Europa bestond, dat de Fran-
sehe militaire instellingen en oefeningen sedert lang verouderd
waren en dat hij er het bewijs van had gezien, ondanks de
door de Franschen in de Kritn en Italië behaalde overwinningen
dat de militaire geest en de krijgstucht verbeterd moesten worden;
dat de geheele legerorganisatie hervormingen eischte; en eindelijk
dat, terwijl hij de toestanden van Pruisen en Oostenrijk met elkan
der vergeleek, het Pruisische leger, reeds sedert jaren door de
Regeering op zijne taak voorbereid, het Oostenrijksche leger in 1866
op heeter daad met het maken van toebereidselen voor den oorlog
had betrapt, toen de Pruisen, met de oorlogsverklaringhet Oosteu-
rijksche grondgebied hadden overschreden en zagen dat zijdie dat
gebied moesten verdedigen nog niet gereed waren.
Trochu kondigde in dat werk aan, dat, indien Frankrijk niet den
vrede handhaafde, om zijn leger te kunnen reorganiseerenen wer
kelijk iets tot stand te brengen wat naar eene voorbereiding tot den
oorlog geleek dat, zoo als men zich zeiven wijs maakte, gedaan,
maar werkelijk niet gedaan was het even als Oostenrijk in 1866
verrast zouden worden.
De majoor Saint Genest zie van hein La politique (Tun soldat beweert,
in eene reeks artikelen die hij in de Figaro van 1872 over het krijgswezen van
Frankrijk schreef, dat Trochu mooi praten heeft, want dat hij het leger niet kent, omdat
hij geen «enfant de la caserne/'is. Dat afgezaagde thema van korporaals-philosophie
'Tour parler de l'arraée il faut avoir vécu dans son sein", klinkt velen nog te lief iu
de ooren.
