heeft niemand ooit verklaard, en dat zal, geloof ik, niemand immer ver
klaren. Niemand zal het bestaan kunnen rechtvaardigen van die illu
soire macht, van die vreemde sinecuresdie de namen droegen van
ministeriën van justitie, van openbaar onderwijs, van buitenlandsche
zaken, van binnenlandsche zaken, van koophandel, van koloniën
die hunne macht uitoefenden over een gebied, waarvan men gemak
kelijk van de torenspits van Nötre-Dame de uiterste grens gewaar
werd.
Ik ga niet den gevvichtigen invloed na, dien dit besluit heeft kun
nen uitoefenen op het lot van de worsteling, die het land tegen den
vreemdeling volhield, en op de einduitkomst van den oorlogdat
zijn bedenkingen van het hoogste belang, die ik hier niet heb aan
te roerenmoge ik volstaan met te zeggen, dat het eene verderfelijke
uitwerking heeft gehad op al de verrichtingen van het beleg van Parijs,
en dat men in deze uitwerking de verklaring moet zoeken van alles,
wat gebeurd is.
In dezen werkelijk buitengewonen krijg treft vooral één ding den
waarnemer, namelijk het wonderbaarlijk getal misslagen van allerlei
aard, die men naar hartelust scheen te zoeken, zoo grof zijn zij meestal
en zoo gemakkelijk ware het geweest ze niet te begaanmaar van
alle misslagen was misschien de bedenkelijkste, want hij werd gepleegd
in het beslissend oogeublik van den strijd, het vrijwillig gevangen
zetten van het Gouvernement. Het beleg van eene stad, welk ook
haar gewicht zij, is een eenvoudig voorval iu een1 strijd, waarin twee
millioen soldaten zijn gewikkeld, eene krijgsverrichting, die een groot
strategische gewicht kan hebben, maar niets beslisthet Gouvernement
wist dit ongetwijfeld, gelijk ieder het weet, en toch heeft het, met
voorbedachten rade, dit voorval doen verkeeren in eene hoofdgebeurtenis:
het heeft, in deze reusachtige schaakpartij, den tegenstander in staat
gesteld door het nemen van Parijs geheel Prank rijk mat te zetten;
door zich in een enkelen zet te doen nemen, heeft het alles, wat aan le
vende krachten in het land overbleef, met lamheid geslagen. Wat
zou er gebeurd zijn, zoo Parijs, eene onmetelijke versterkte leger
plaats, aan zijn eigene hulpmiddelen warè overgelaten, en de krijgs
verrichtingen geleid geworden zonder zich om het lot der hoofdstad
te bekommeren p Zoude er een beter militair resultaat verkregen zijn,
zou een voordeeliger vrede de pogingen bekroond hebben? Zeker
kan niemand het zeggen. Maar in staatkunde en krijgskunde moet
men niet alzoo redeneer&n. Het ligt noch in den wil noch in tie
364
O O
