377
niet onbeduidend is. Ik heb door personen, die de administratie ver
dedigden en in eene betrekking waren om de dingen nauwkeurig
te kennen, hooren zeggen, dat het strenge vasthouden aan het rantsoen,
zoo het in de eerste dagen een' aanvang had genomen, ons toch niet
verder zou gebracht hebben dan tot den IS3"1 Februari. Dit zij
zoo, maar beteekenen 15 dagen dan niets, voor eene belegerde stad
Beteekent het niets het lijden van eene talrijke bevolking te verlichten
en de vreeselijke sterfte der twee laatste maanden te beletten Welnu,
het kan niet twijfelachtig zijn, dat men, door de overgangen in ver
mindering van voedsel geleidelijk te doen plaats hebben en door de
brandstof aan te schaffen, die het zoo gemakkelijk was uit den omtrek
der stad te krijgen, het wekelijksch getal slachtoffers van den honger
en van de koude (3500) aanmerkelijk zou verminderd hebben.
(Het totaalcijfer van de sterfte ongeveer 4500 's weeks geweest
zijnde, trek ik er 1000 af, dat het gemiddelde der wekelijksche sterf
gevallen in gewone tijden gedurende dit seizoen vertegenwoordigtde
3500, die overblijven, stellen dus ten naaste bij de sterfte voor, te
weeg gebracht door de ontberingen van het beleg. Ik raad sterk aan
op dit punt eene zeer merkwaardige thesis van den doctor Sueur te
raadplegengetiteldEtude sur la mortalité a Paris pendant le
siégeuitgegeven bij Sandoz en Fischbacher, 1872. Zij bevat zeer
opmerkelijke bijzonderheden en geeft een overzicht van een groot
aantal onderzoekingen, gegrond op officiëele gegevens).
Er was dus een dubbel vraagstuk, een dubbel doel te bereiken;
een militair doel door de verdediging te verlengen, een menschlievend
doel door noodelooze ontberingen te besparen.
Het vraagstuk der menschlievendheid leidt er mij zeer natuurlijk
toe, een punt van hoog gewicht in oorlogstijd aan te roeren, waaraan
men niet genoeg aandacht wijdt; ik wil spreken over de ambulances.
Ik bedoel niet, mij hier bezig te houden met de ambulances der slag
velden, hare beurt zal komen, wanneer ik, in het tweede gedeelte van
dezen arbeid, de krijgsverrichtingen zal behandelenik spreek slechts
van de ambulances, opgericht in de stad en bestemd om de gekwetsten
en zieken op te nemen. In geen enkelen diensttak wellicht waren
goede organisatie en administratieve centralisatie meer dringend noodig)
meer onmisbaar; het gold de kwijting eener schuld van dankbaarheid
jegens hen, die hun leven pas gewaagd hadden voor het gemeenschap,
pelijk welzijn, het gold ook het behoeden van de burgerbevolking
voor de besmettelijke ziekten, die de gewone stoet der oorlogen zijn*
