379
in eene belegerde vesting laten Het is te kort geschoten in zijn plicht,
ik aarzel niet dit te zeggen, omdat ik de dingen van nabij gezien
heb en heb kunnen beoordeelen, hoe gemakkelijk men eene uitmun
tende inrichting kon scheppen.
Door eene zonderlinge inconsequentie, alleen te verklaren door de
onbekwaamheid in beheer van de mannen, die het Gouvernement der
Verdediging uitmaakten, liet men in een land, waar de staat in vre
destijd, zelfs onder republikeinsch bewind, de meest onbeperkte wil
lekeur uitoefende, alles aan de particuliere zelfwerkzaamheid over, te
midden van den eenigen toestand, die in alle landen zonder onderscheid
eene krachtige centralisatie vorderde. De particuliere zelfwerkzaam
heid is zeker een zeer goed ding, en niet ik zal dit betwisten; zij
heeft echter tijd noodig om den weg te vinden en vruchten te leveren
maar juist de tijd ontbreekt het meest in den oorlogen het is vooral
met den tijd, dat men moet woekeren. Welnu, ondanks deze on
loochenbare waarheid en als om haar ongelijk te geven, hebben wij
te Parijs de particuliere nijverheid sneller zien vooruitgaan dan de
aarzelende ondernemingen van het officieel gezag. Men heeft lucht
ballen gemaakt die het Gouvernement aanvanklijk nutteloos had ge
vonden, men heeft kanonnen gemaakt, waarvan het de vervaardiging
onmogelijk, often minste zeer moeilijk had verklaard, men heeft hulpmid
delen van allerlei soort in het leven geroepen, werkplaatsen vau al
lerlei aard, terwijl de hooge regeeringsmannen ontwerpen uitbroeiden
en de generaals peinsden over plannen, die ons in staat moesten stel
len door de vijandelijke liniën heen te breken. Wat zou er gebeurd
zijn, zoo men, in plaats van kwaden wil, bij de leiders van de ver
dediging krachtige medewerking had ontmoet
Vooral, wat zou er gebeurd zijn, zoo men, in plaats van elke per
soonlijke toewijding volgens het toeval te laten ronddwalen, al de be
schikbare krachten in een ernstig bestuur als in een middelpunt had
vereeuigd? Niemand weet het, maar niemand kan ook de onmete
lijke voordeelen miskennen, die uit de verwezenlijking van dergelijke
onderstelling zouden zijn voortgevloeid.
Alles te zamen genomen, er heeft dus ten eenemale eene adminis
tratieve organisatie ontbroken, en het weinige, dat er van bestond,
diende slechts om wanorde te stichten en overal belemmeringen in
den weg te leggen. De hoofden van het bewind waren staatkundige
mannen, zij wisten niets van administratie; zij deden aan theorie en
vermoedden zelfs de onverbiddelijke eischen niet van het praktische
