397
dat ik slechts geput heb uit de verhalen der belanghebbenden zei ven,
en dat ik met zorg alles ter zijde heb gelaten, wat betwistbaar of
onzeker was. Men zij burger of militair, het schijnt mij niet mogelijk
toe een gunstig vonnis te vellen over de verdediging, ten zij men
het belang van staatkundige partijen wil plaatsen boven het belang
van de waarheid.
Ik heb mij in dezen arbeid uitsluitend willen bepalen tot de rol
van criticusik zou misschien hebben kunnen zeggenwat men had
behooren te doenzoo al niet om te overwinnenten minste om eervol
weerstand te bieden, maar ik heb verkozen niet in de belachelijke
fout te vervallen, welke ik altijd bestreden hebdie van buiten de gren
zen zijner bevoegdheid te treden en combinaties uit te denken van het
geen had kunnen gebeurendie geene waarde kunnen hebbenom
dat zij geen doel hebben.
Parijs heeft zich vrij wat meer verdedigd met zijn prestige dan
met zijne kanonnen, en dit prestige moest groot zijn om gedurende
vijf maanden het eerste leger der wereld en de grootste veldheeren
van onzen tijd tegen te houden. Ik ben overtuigd dat na den slag
van 19 September eene bestorming van de forten en van de om
walling groote kans van slagen hadde kanonnen waren niet in bat
terij de troep was niet gewapend. In het Duitsche hoofdkwartier
beraadslaagde men over dit plan, maar men deinsde terug voor de
poging Parijs met storm te nemen. Die tooverachtige stad had,
zelfs misdeeld van verdedigingsmiddelenzelfs ontwapend, iets, dat schrik
inboezemde aan de dappersteneerbied aan de roekeloosten. De
Duitschers hebben verkozen de overgaaf door hongersnood af te wach
ten, alle dagen angstig den gezichteinder ondervragende, met den
blik het wondervolle panorama verslindende, dat zich voor hunne
oogen ontrolde. Ondanks hunnen haat, hun verlangen naar eene
spoedige overwinninghebben zij geen geweld durven beproeven om
zich meester te maken van die hoofdstad van Prankrijkdie sinds lang
de hoofdstad van de wereld is. Wat men er van zegge, er is in die
aarzelingen van eeu vijanddie niet zeer gemoedelijk is in de keuze
der middelen van krijgvoeren, een schouwspel, dat zijne grootheid
heeftlaat ons dit niet vergetenhet is misschien de eenige troost
die ons overblijft te midden van de tegenspoeden. Parijs, aan zich
zelf overgeleverd, slecht bestuurd, slecht verdedigd, verpletterd, gede-
Het is een vriend van nla grande nation'die spreekt,
E.
