561
nis van de organische wetenschappen, zonder welke zelfs de beschrij
vende sociologie hem weinig baten kan."
Tot zoo ver Spencer. Een officier zal zijn leven lang moeten waken
voor zijne eigene gezondheid, voor die van eene kompagnievan een
bataillon van eene afdeeling, van een geheel leger, en men leert hem
niets van physiologieHij zal te doen hebben met duizenden onder
geschikten die geacht worden eene ziel te bezittenen hij leert niets
van psychologie!
Bijna alle handboeken, die hij in zijne jeugd en jongelingsjaren
in handen krijgt, zijn vervelend, onnatuurlijk. In plaats van te be
ginnen met feiten, met het concrete, gelijk de menschheid begon
met spreken, redeneeren, dichten, landmeten enz., en niet met spraak
kunsten, handboeken voor logika, Art poétiquefs van Boileauhand
leidingen voor meetkunst, enz., beginnen onze leerboeken met bepa
lingen, regels, enz.
Ik ken eene Handleiding tot beoefening van de krijgskunstdie tot
titel moest voeren: Handleiding tot het aanhweeken van onveruoin-
nelijken tegenzi7i in de krijgskunst. Ik ken eene even onuitstaanbare
Handleiding tot beoefening van de geodesie. Ik ken eene militaire
inrichting van onderwijs, waar de artillerieleer niet onderwezen werd
op 't bastion bij 't geschut, maar in de leerzaal, door het opdreunen
van een boek met dorren tekst, doorsneden en standgezichten.
Ik schrijf niet in een maandwerk voor onderwijs en meen dus met
het bovenstaande genoeg te hebben gedaan om de aandacht van alle
ïnilitaire en burgerlijke onderwijzers in Indië te vestigen op eenige
leemten. Laat hen het aangehaalde boekje van Herbert Spencer raad
plegen. Laat regeering en legerbestuur het behartigen. Laat het een
gids zijn voor hen, die in wetenschappelijke vereenigingen voordrach
ten houdenlaat het overwogen worden door hen die op buitenposten
gelegenheid hebben den verloren tijd in te halen. Wetenschap, op
de natuur berustende, zal u beter in staat stellen te beantwoorden
aan uwe roeping als officier en aan uwe nog oneindig schooner roe
ping van MENSCH.
28 Augustus, 1874.
11.
