591
misschien drie Bonische vaartuigen, heeft het nationale gevoel het
meest geschokt, en is een der hoofd-grieven geweest, die tot den
oorlog geleid hebben.
Kan men daarvoor evenwel de regeering van Boni aansprakelijk
stellenals zij er geen last toe gegeven heeft Ik geloof het niet
Ik heb niet beweerddat de houding van Boni tegenover ons
bestuur onberispelijk, of. dat Boni-zelf vlekkeloos onschuldig was;
maar mijne overtuiging is, dat vooraf menige speldesprik ontvangen
had. Niet dat de regeering het deed, het zij verre van mij, zoo iets
te beweren, ze kwamen van lager, soms veel lager; maar de inlander
onderscheidt dat niet altijd. Onze grieven worden naar de vier wind
streken uitgebazuinden voor hen verheft zich gewoonlijk geene stem.
In de pers, die het anders gretig doen zoude, stellen zij geen ver
trouwen want eene vrije en onafhankelijke pers is, volgens hunne
beginselen van bestuur, een ondenkbaar iets.
Is de maat van grieven voldan treden wij opals openbare aan
klagersrechters zonder hooger beroep, en uitvoerders van het ge
slagen vonnis, omdat wij de sterksten zijn, en op eene wijze, die
dikwerf het rechtsgevoel van den inlander kwetst. Wanneer al onze
verschillen met Inlandsche volken aan eene scheidsrechterlijke uit
spraak ouderworpen konden worden, dan vrees ik, dat wij niet altijd in het
gelijk zouden worden gestelden ook bij dit verschil niet. Ik weet,
dat zoo iets vooralsnog onmogelijk is, ofschoon den inlanders arbitrage
niet vreemd is, en zij er bij hunne onderlinge verschillen wel gebruik
van maken.
Juist omdat wij de machtigsten en sterksten zijn, rust evenwel de
verplichting op ons, nooit te grieven noch te kwetsen, en nog veel
meer, om bestaande of verkregen rechten te eerbiedigen en ons van
alle wederrechtelijke handelingen te onthouden.
Is dat altijd geschied
De groote fout was, dat, zoolang men het noodig had en Boni
het bloed en leven zijner dapperste zonen voor ons offerde, men het
zeer ontzag en nagenoeg alles liet doenwat het goed vonden dat,
toen men het missen konde, het scherp, misschien wel al te scherp,
op de vingers werd gezienal naar dat de stemming was der gou
verneurs van Celebes.
Men vergete daarbij niet, dat bij het hof van Goa v vooral in de
latere tijden bij die gouverneurs, en ook bij de regeering zeer gezien,
om redenen aan de geschiedenis ontleendBoni zijne verbitterdste
