78
Daarna volgt eene volledige, misschien te volledige, mededeelmg
over den vergelijkenden staat der oorlogvoerende legers, eene
strategische studie van de landstreken die de smartelijke eer gehad
hebben tot tooneel te dienen aan het begin van de worsteling, de
bijzonderheden omtrent de mobilisaties, eindelijk het verhaal van de
inneming van Saarbrück, van het gevecht bij Weissemburg, van de
veldslagen bij Worth en Eorbach-Spicheren. De terugtocht van
een gedeelte der Eransche troepen op de legerplaats van Chalons en
de bijeentrekking om Metz van de korpsen, bestemd om het onge
lukkige leger van Bazaine te vormen, zijn de laatste militaire ge
beurtenissen, die in dit deel vermeld worden.
Een afzonderlijk hoofdstuk is gewijd aan kritische opmerkingen
over de opening van den veldtocht en over de ontmoetingen bij
Saarbrück, Eorbach, Weissemburg en Worth. Dit is, zonder tegen
spraak, het meest oorspronklijke gedeelte van het boek, waarin de
scherpzinnigheid van den schrijver in het voordeeligste licht treedt.
Welke ook zijne persoonlijke sympathieën mogen zijn, hij heeft het
recht zich-zelven het getuigenis te geven, dat zij geen invloed hebben
uitgeoefend op het oordeel van den geschiedschrijver. En ieder
weet, hoe moeilijk het is de geheele waarheid te zeggen zonder op
te houden onpartijdig te schijnen.
De kritische ontleding van het veldtochtsplan der Duitschers door
den heer Lecomte en de vergelijking met wat het veldtochtsplan der
Eranschen zou hebben kunnen zijn, is een toonbeeld van discussie,
toegepast op militaire zaken. Het valt hem niet moeilijk zijne lezers
te overtuigen, dat de snelheid der bewegingen van den een en de
besluiteloosheid en verbrokkeling der macht van den ander de eerste
en beslissende oorzaak geweest zijn van alles, wat wij hebben zien
gebeuren. Vooral in den oorlog wordt de eerste fout zwaar geboet,
en een te laat berouw kan haar niet herstellen.
Maar de kolonel Lecomte houdt zich niet aan algemeenheden; hij
onderzoekt elk feit, elk voorval van den krijg tot in de geringste
bijzonderheden uit het oogpunt der taktiek en der strategie, en hij
is geen man om zich te laten verblinden door den gelukkigen uit
slag. Integendeel. Zoo hij inschikkelijk in voor tegenspoeden, die
verzachtende omstandigheden kunnen aanvoeren, toont hij zich streng
voor overwinningen, waarin het toeval te veel eene rol gespeeld heeft
Hij schept er behagen in, ongelukkige officieren, wier gedrag, vol
gens hem, aan onverdiende aanvallen bloot gestaan heeft, in zekere
mate in hunne eer te herstellen; zoo neemt hij de verdediging op zich