88
adjudant er negen en zestig telde'; deze twee officieren, zeide men mij,
vervulden de eenvoudige plichten van hun ambt verwonderlijk goed.
Eindelijk, om den actieven staf van het leger te midden van den
oorlog nog meer te ontlasten, wordt elke post, dien het van gewicht
is in zijn eigen land te bezetten, van den oogenblik waarop het pro
vinciale legerkorps zich in beweging begint te stellen, ingenomen door
een yedelegeercle, die onbeperkte volmacht heeft. Op dezen amb
tenaar komt al de arbeid neer om het groote werktuig, dat volledig ver
trokken is, te onderhouden. Het is eene zorg minder voor hen, die
het op het slagveld voeren en daarna al hunne aandacht er aan
kunnen wijden om het te besturen. Zelfs een niet uitstekend of
ficier, alzoo verlicht vertrekkende, kan eene hooge werkzaamheid ont
wikkelen, welke een gewoon chef zou hebben overstelpt bij het stelsel,
met behulp waarvan Napoleon eii zijne maarschalken vóór zestig jaren
hunne com mandementen beheerden.
Voeg bij de aldus in het belang van de korps-chefs verwezenlijkte
voordeelen de bevrijding vau administratieve plichten van allerlei aard.
De eenige zorg der legerbevelhebbers is de onder hunne bevelen ge
plaatste massa's zoo goed mooglijk te leiden, zoodat men zich ge
draagt overeenkomstig het algeraeeue plan van het hoofdkwartier.
Men ziet onmiddellijk, dat de Duitschers het praktische punt van
het stelsel van persoonlijk vertrouwen op persoonlijke inspanning hebben
gevat, dat stelsel, waarvan de Aartshertog Albrecht, in zijn schoon
werk over de verantwoordelijkheid in oorlogstijdde invoering in
zijn land heeft aanbevolen.
Het denkbeeld van een bijzondereu schalm in den schakel van
verantwoordelijkheid tusschen de chefs van korpsen en den chef van
het geheele leger is niet nieuw. Napoleon I werd er toe geleid door
de omstandigheden iu 1813, het tijdstip, waarop Ney tweemalen deze
soort van tusschen-commandement uitoefende.
Maar zij werd op eene meer stelselmatige wijze ingevoerd in 1863- 64
door de Noord-Amerikaansche generaals, toen Sherman op Atlanta
aanrukte, aan het hoofd van twee vereenigde legers onder de generaals
Schofield en Thomas, terwijl Grant gelijktijdig Virginië binnendrong
met twee andere legers onder Meade en Burnside. Gelijk in den
jougsteu oorlog, toen het eerste en het tweede Duitsche leger Metz
insloten, en het derde en het vierde zich vereenigden om Parijs in
te sluiten oefenden de generaals van deze Amerikaansche legers
de macht van opperbevelhebbers uit, met deze beperking, dat zij de
regeling van hunne strijdkrachten ondergeschikt maakten aan de be-
